1. WPROWADZENIE

 

 

Otwarcie Polski na świat oraz procesy integracyjne przestrzeni europejskiej, do których nasz kraj chce się włączyć przez przystąpienie do Wspólnoty Europejskiej (co stało się głównym kierunkiem w polityce zagranicznej) wymaga określenia kierunków rozwoju. Oczywistym jest, że sytuację determinują w znacznym stopniu perspektywy rozwojowe Wspólnoty. Aktualnie funkcjonuje już szereg dokumentów rządowych wychodzących z jednej strony naprzeciw oczekiwaniom partnerów zachodnich, z drugiej natomiast wyznaczających strategiczne cele rozwoju (priorytety) kraju i  mniejszych struktur, jak makroregiony, czy województwa. Te ostatnie określać będą w znacznym stopniu kierunki rozwoju najmniejszych struktur, jak powiaty i gminy.

      Najważniejszym niewątpliwie dokumentem są „Założenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Polska 2000 Plus”, opracowane w 1995 roku w nieistniejącym już Centralnym Urzędzie Planowania. Są one punktem odniesienia do dokumentów regionalnych, jak „Strategiczne problemy rozwoju i zagospodarowania przestrzennego makroregionu północno-wschodniego” (1996), „Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego  Zielone Płuca Polski” (1999), czy „Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010” (2000).

      Te właśnie dokumenty zostały omówione poniżej, a w części przytoczone w dokładnym brzmieniu, oczywiście w aspektach nas interesujących. Znaczy to, że przedmiotem naszego zainteresowania będą obszary centralnej części naszego województwa, a szczególnie gminy Krypno.

 

 

2. EUROPEJSKA PRZESTRZEŃ GOSPODARCZA

 

Polska dążąc do integracji ze Wspólnotą Europejską, staje w obliczu zintegrowanego w znacznym stopniu organizmu gospodarczego. Tę podrzędność w pewnym stopniu określa termin Polska 2000 plus, nawiązujący do używanego we Wspólnocie hasła-symbolu „Europa 2000 plus” i do rzeczywistych horyzontów projekcji, która sięga pierwszych dziesięcioleci XXI wieku.

      Kierując się  tymi względami, na podstawie analizy polskiej sytuacji, przyjęto, że głównym motywem wyboru celów strategicznych rozwoju kraju na przełomie XX i XXI wieku jest historyczna konieczność i szansa przełamania opóźnienia cywilizacyjnego Polski, zmniejszenia jej dystansu w stosunku do Europy Zachodniej.

      Tak sformułowany motyw można uznać jako nadrzędny cel strategiczny wyznaczający system celów z nim współzależnych. W najbardziej ogólnym i uniwersalnym ujęciu mógłby tworzyć strukturę, w której:

§         kształtowanie mechanizmów generujących efektywny ekonomicznie rozwój społeczno-gospodarczy kraju w dostosowaniu do zróżnicowanych przestrzennie uwarunkowań i zasobów, stanowiłoby naczelny i niczym nie zastępowalny motyw działania dla wszystkich podmiotów gospodarujących.

§         stopniowa, lecz stała i społecznie odczuwalna poprawa standardu cywilizacyjnego społeczeństwa (jako społeczne minimum – stabilność warunków życia) byłaby osiągana wraz z postępującym rozwojem gospodarczym według zasady „tworzenia szans dla każdego”

§         ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego, wkomponowane w procesy rozwoju społeczno- gospodarczego i przestrzennego zagospodarowania, prowadziłyby stopniowo do coraz pełniejszego urzeczywistnienia się filozofii ekorozwoju

§         ochrona dziedzictwa kulturowego narodu poprzez niekonfliktogenne wkomponowywanie przestrzeni historycznej w przekształcenia przestrzennego zagospodarowania kraju, regionów, miast i osiedli kształtowałaby i utrwalała tożsamość polskiej przestrzeni w systemie europejskim

§         kształtowanie ładu przestrzennego, uwarunkowanego procesami rozwoju społeczno-gospodarczego i zmianami w środowisku przyrodniczym stanowiłaby współzależne z nimi tworzywo poprawy jakości życia, efektywności gospodarowania i jakości środowiska przyrodniczego w zróżnicowanej przestrzeni geograficznej kraju.

 

3.                  INTEGRACJA Z EUROPĄ PODSTAWĄ MECHANIZMU GENERUJĄCEGO PRZEKSZTAŁCENIA POLSKIEJ PRZESTRZENI

 

 

            Polska uwolniona od sytuacji konfliktowych z sąsiadami, otwarta na świat i Europę może stać się bowiem ważnym ogniwem integrującym przestrzeń europejską w tej części kontynentu, a szanse stąd wynikające wykorzystywać dla uzyskania przyśpieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego.

            Obiektywnie uwarunkowana przesłanką umożliwiającą uruchomienie tego mechanizmu mogą stać się nowe walory położenia geograficzno-ekonomicznego Polski, a jego czynnikiem motorycznym integracja ze Wspólnotą Europejską.

             Nowe jakościowo wartości społeczno-ekonomiczne tego położenia można sprowadzić do tego, że:

§         umożliwiają przepływ innowacji, dóbr i ludzi we wszystkich kierunkach ważnych dla integracji europejskiej przestrzeni społeczno-ekonomicznej;

§         tworzą korzystne warunki lokalizacji przedsiębiorczości opartej o kapitał i technologie Europy Zachodniej (także świata) i zasoby intelektualne oraz kadry wysokokwalifikowane Polski, chłonne rynki Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej;

§         tworzą potencjalnie korzystne warunki wejścia polskiej gospodarki w europejską przestrzeń konkurencyjną, efektywną i innowacyjną oraz dyfuzję osiąganych na tej drodze wartości na wschodnie otoczenie Polski;

§         umożliwiają wkomponowanie wartości ekologicznych polskiej przestrzeni przyrodniczej o znaczeniu światowym w system wartości europejskich w taki sposób aby zapewnić zarówno ochronę, jak i wykorzystanie walorów jej różnorodności biologicznej;

§         otwierają wartość przyrodniczą polskiej przestrzeni rekreacyjnej na nieograniczony wprost popyt Europy Zachodniej i Północnej na uprawianie różnych form ekoturystyki i wypoczynku w środowisku przyrodniczym;

§         stymulować będą wzrost ruchliwości przestrzennej społeczeństwa polskiego i społeczeństw Europy Wschodniej, ich kulturową integrację z modelem wysokorozwiniętej cywilizacji postindustrialnej Świata Zachodniego.

Podsumowując te wartości położenia Polski można powiedzieć, że:

§                     dla Europy Zachodniej umożliwiają one ekspansję ekonomiczną i kulturową na wschodnią część kontynentu wraz ze wszystkimi tego korzyściami;

§                     dla Polski tworzą one korzystne potencjalne warunki przyśpieszenia i uefektywnienia rozwoju z wykorzystaniem walorów rozwiniętej gospodarki rynkowej i demokracji Europy Zachodniej.

W sumarycznym ujęciu korzyści i zagrożenia integracji Polski z Europą (WE) należałoby także zbadać zasadność i skalę potencjalnego ujemnego bilansu wynikającego z asymetrii potencjałów i możliwości obu integrujących się struktur.

Oznaczać ono bowiem może:

spychanie Polski w strefę peryferyjną dynamicznie rozwijającego się centrum Europy Zachodniej wraz ze wszystkimi tego negatywnymi skutkami politycznymi, społecznymi, ekonomicznymi i ekologicznymi wobec rzeczywistego braku przygotowania (niedojrzałości) Polski do wejścia w procesy integracyjne;

- generowanie ukształtowanych historycznie sytuacji konfliktowych, fobii i niechęci na tle zawłaszczenia ekonomicznego polskiej przestrzeni przez kapitał i indywidualną przedsiębiorczość niemiecką (np. nieograniczone wykupywanie ziemi na terenach Polski Północnej i Zachodniej, prywatyzacja przy pomocy kapitału niemieckiego itp.);

- stopniowe wytracanie tożsamości kulturowej i narodowej społeczeństwa polskiego w ostrej konfrontacji z europejskim modelem życia;

- stopniowe zmniejszanie się możliwości obrony interesów polskiej racji stanu i pogarszanie się korzystnych warunków bezpieczeństwa narodowego w nieprzewidywalnej przecież przyszłości Europy.

Aktualny stan negocjacji z WE oraz brak dokładnej daty przystąpienia Polski z ewentualnością odraczania terminu przyjęcia do tej struktury otwiera rozległe pole niepewności. Ma ono istotne znaczenie, gdyż:

 

 

4.      GENERALNE KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU NA PRZEŁOMIE XX I XXI WIEKU

 

Przeprowadzone dotychczas diagnozy i prognozy ewaluacji sytuacji polskiej przestrzeni w Europie dokumentują, że ten otwarty na przyszłość system dynamizujący jej przekształcenia w XXI  wieku mogłyby tworzyć:

• metropolia stołeczna, której ranga w systemie europejskim jest współcześnie porównywalna z Wiedniem, Marsylią, Genewą, Tuluzą, Neapolem, Dortmundem, Antwerpią, Kijowem, Pragą i Budapesztem: wzrost jej znaczenia jest potencjalnie możliwy pod warunkiem jednak, że Warszawa sama znajdzie i uruchomi siły modernizacyjne, po to aby stać się atrakcyjnym miejscem lokalizacji kapitału, innowacyjności i przedsiębiorczości europejskiej;
• kilka (od 4-6) biegunów (ośrodków) rozwoju społeczno-gospodarczego, o znaczeniu europejskim (tzw. Europoli), które w procesie konkurencji międzynarodowej (europejskiej) tworzyć będą coraz silniejsze więzy przedsiębiorczości i innowacji oddziaływując na otaczającą przestrzeń;
• pasma potencjalnie najwyższej innowacyjności i aktywności społeczno-gospodarczej kształtujące się współzależnie z budową i modernizacją międzynarodowego i krajowego systemu infrastruktury technicznej (głównym jego elementem będzie system autostrad, linii kolejowych i energetycznych);
• rozległa przestrzennie strefa podwyższonej innowacyjności i aktywności społeczno-gospodarczej stymulowanej przez procesy integracyjne ze Wspólnotą  Europejską;
• strefy rekreacyjne, w których najwyższe w kraju walory środowiska przyrodniczego pobudzać będą popyt europejski – główne źródło ich potencjalnej aktywizacji.

Można oczekiwać, że kształtujące się w ten sposób w procesie spontanicznym i celowo kształtowane przez politykę przestrzenną państwa ośrodki i strefy stawać się będą głównymi ogniwami dynamizującymi rozwój kraju.

            Poza ich oddziaływaniem znajdzie się jednak rozległa przestrzenie strefa Polski Północno-Wschodniej i Wschodniej, słabo rozwinięta, zagrożona trwałą recesją lecz przyrodniczo niezdegradowana. Procesy recesji kształtują się już od kilkudziesięciu lat w tej strefie prowadząc do opóźnienia cywilizacyjnego, co uzasadnia podjęcie działań restrukturyzacyjnych, jednak ich lista jak i zakres podejmowanych przedsięwzięć zależeć będzie od skali dostępnych środków ekonomicznych.

            Dość odległe w czasie szanse na jej zadawalający społecznie rozwój gospodarczy wskazują na zasadność kształtowania trzech lub czterech „ośrodków równowagi” (Olsztyn, Białystok, Lublin, Rzeszów) koncentrujących przedsięwzięcia rozwojowe kraju i państwa.

            Interregionalna polityka państwa prowadzona w układzie sześciu makroregionów, nawiązywałaby do struktury przestrzeni geograficznej kraju i współzależnego z nią zróżnicowania polityki społeczno-gospodarczej i ekologicznej:

• makroregion północny (nadmorski) – pobudzenie rozwoju w oparciu o ekologicznie uwarunkowane zagospodarowanie walorów położenia nadmorskiego i zasobów przyrodniczych Wybrzeża i Pomorza;
• makroregion północno-wschodni – opanowanie opóźnienia społeczno-gospodarczego przez ekologicznie uwarunkowane zagospodarowanie zasobów przyrodniczych, w tym wysoko zaawansowanych kierunków ekorozwoju (ekoturystyki, ekorolnictwa itp.);
• makroregion zachodni – utrwalenie stabilizacji i uzyskanie przyśpieszenia rozwoju w oparciu o wykorzystanie walorów położenia tranzytowego Polski;
• makroregion centralny – eliminowanie węzłów recesji i pobudzenie rozwoju w oparciu o walory centralnego położenia geograficznego;
• makroregion wschodni – opanowywanie niedorozwoju przez ekologicznie uwarunkowane zagospodarowanie zasobów przyrodniczych i wykorzystywanie walorów położenia transgranicznego;
• makroregion południowy – eliminowanie węzłów recesji i pobudzenie rozwoju poprzez kompleksową restrukturyzację GOP-u  i Wałbrzycha oraz stopniowa likwidację zagrożenia ekologicznego.

Polityka intraregionalna prowadzona przez samorządy terytorialne, współzależna z polityką interregionalną państwa byłaby zróżnicowana w zależności od sytuacji społeczno-gospodarczej i ekologicznej województw. Syntetycznie rzecz biorąc możnaby wyróżnić cztery jej modelowe strategie:

1)      strategie przyśpieszonego i zróżnicowanego rozwoju typowe dla regionów, które kształtują się wokół „biegunów wzrostu” i z tego względu mają szanse stać się „lokomotywami postępu”; istota polityki regionalnej mogłaby polegać na wykorzystywaniu renty położenia zgodnie z ogólnokrajowymi rozwiązaniami systemowymi; powinny być one „skazane” na własną aktywność;

2)      strategie opanowywania recesji, tworzenia trwałych podstaw rozwoju ekologicznie uwarunkowanego, typowe dla regionów zaawansowanego regresu czy depresji, które pomimo zasobnego i niezdegradowanego środowiska przyrodniczego nie mają szans przełamania recesji bez pomocy z zewnątrz (kapitału prywatnego lub państwa); należałoby z jednej strony stosować selektywną politykę interwencyjną kierowana jedynie na wybrane strefy i przedsięwzięcia oraz zapobiegać tworzeniu się nowych stref regresu; z drugiej zaś kształtować politykę ekologicznie uwarunkowaną aż do polityki ekorozwoju;

3)      strategie stabilnego i zrównoważonego rozwoju typowe dla regionów, w których procesy transformacji nie powodują ani specjalnie niekorzystnych procesów ani nie tworzą nowych jakościowo szans, należałoby prowadzić politykę opartą na celach uniwersalnych i regulować rozwój coraz wyraźniej w kierunku ekorozwoju;

4)      strategie przyśpieszonej restrukturyzacji, typowe dla kilku regionów, w którym podstawowym warunkiem opanowania recesji i przejścia do rozwoju zrównoważonego i stabilnego jest przyśpieszona i kompleksowa restrukturyzacja gospodarki, realizująca założenia rozwoju ekologicznie uwarunkowanego.

 

5. CIĄGŁOŚĆ I ELASTYCZNOŚĆ PLANOWANIA STRATEGICZNEGO A KSZTAŁTOWANIE POLITYKI PRZESTRZENNEJ PAŃSTWA

 

Scenariusz szans określałby zasadniczo korzystne uwarunkowania rozwoju kraju. Nawiązując do prognoz przełamania opóźnienia cywilizacyjnego, uwzględniając warunki i mechanizmy pobudzające proces restrukturyzacji i transformacji ustrojowej kraju przedstawiałby strategię rozwoju kraju i współzależną z nią politykę (strategię) przestrzenną, zmierzającą do jak najpełniejszego wykorzystania jego zasobów i walorów, nawiązując do popytu krajowego i międzynarodowego. Cechą charakterystyczną tej strategii byłyby jej proefektywnościowe oraz społeczno-ekologiczne uwarunkowania.

Scenariusz zagrożeń, uwzględniając niekorzystne uwarunkowania przekształceń strukturalnych, ograniczone możliwości gospodarki narodowej w zaspokajaniu  najniezbędniejszych potrzeb społecznych w warunkach regresu lub stagnacji gospodarczej i braku popytu na zasoby, brak środków na likwidację ukształtowanych dotychczas dysproporcji i zagrożeń – przedstawiałyby strategię związaną z minimalizowaniem zagrożeń, sytuacji konfliktowych, hamowaniem recesji, poszukiwaniem dróg wyjścia z kryzysu, kierowaniem kraju na drogę trwale progresywną w miarę pojawiania się szans. Byłaby to więc „strategia” przełamywania zagrożeń w niekorzystnych uwarunkowaniach wewnętrznych i zewnętrznych, zorientowana na aktywne serwowanie ofert rozwoju z chwilą pojawienia się korzystnych dla ich przyjęcia warunków zewnętrznych. W przypadku ich istotnego pogarszania scenariusz zagrożeń spełniałby funkcje ostrzegawcze.

            Obydwa scenariusze tworzyłyby układ komplementarny. Określając pole rozwoju, umożliwiałyby jednocześnie elastyczne przechodzenie ze scenariusza zagrożeń do scenariusza szans, w miarę poprawy uwarunkowań zewnętrznych lub też opanowywania stanów katastrofalnych w przypadku ich występowania.

            Kolejnym dokumentem, ważnym z naszego punktu widzenia są „Strategiczne problemy rozwoju i zagospodarowania przestrzennego makroregionu północno-wschodniego” (IX..1996).

            Następuje w tym dokumencie rozwinięcie „Wstępnej polityki przestrzennego zagospodarowania kraju Polska 2000 Plus” na układ makroregionalny, co dostarcza przesłanek dla prac studialnych w układach regionalnych i lokalnych, określających sposoby wykorzystania szans rozwoju oraz minimalizowania ograniczeń i zagrożeń rozwojowych MPW. Jednocześnie, w warunkach zmienności i niepewności w przewidywaniu długookresowego rozwoju społeczno-gospodarczego i kształtowania zagospodarowania przestrzennego, wskazuje na konieczność ciągłego aktualizowania prognoz i programów rozwoju kraju i regionów.

            Do podstawowych przyczyn niskiego poziomu i złych warunków życia w MPW należą:

• niedorozwój infrastruktury technicznej i społecznej (szczególnie na terenach wiejskich);
• zapóźnienie regionu w rozwoju gospodarczym (nieprzystosowanie do konkurencji na rynkach: krajowym i zagranicznym) i niska dynamika rozwojowa.

Analiza uwarunkowań wskazuje, że istnieją czynniki mogące stymulować rozwój MPW. Należą do nich:

• przeobrażenia geopolityczne powodujące zmianę charakteru stosunków transgranicznych i aktywności współpracy przygranicznej;
• wysokie walory i niski stopień degradacji środowiska;
• rozwijające się ośrodki szkolnictwa wyższego i średniego;
• korzystna, choć powolna restrukturyzacja przemysłu rolno-spożywczego i drzewnego - (głównie mleczarskiego i mięsnego) w woj. podlaskim i warmińsko-mazurskim oraz drzewnego (głównie meblarskiego) w woj. warmińsko-mazurskim i w północnej części województwa podlaskiego (byłe województwo suwalskie);

Analizując obecną sytuację województwa można stwierdzić, że zarówno zapisy o stosunkach transgranicznych, jak i o restrukturyzacji przemysłu w znacznym stopniu są zdeaktualizowane. Napięte stosunki z Rosją, a przez to i z Białorusią, uszczelnienie granicy oraz trudna sytuacja w całym regionie (likwidacja zakładów, ograniczanie produkcji i zwolnienia grupowe) to najnowszy wymiar sytuacji gospodarczej.

Skuteczne i efektywne wykorzystanie szans wymaga usunięcia barier, takich jak:

• małe zróżnicowanie struktury gospodarki;
• bariera infrastrukturalna – niski poziom wyposażenia w zakresie infrastruktury technicznej;
• bariera kapitałowa (małe zasoby kapitału wewnętrznego i niski ich napływ z zewnątrz) oraz bariera instytucjonalna (niedostateczny rozwój nowoczesnych instytucji gospodarki rynkowej);
• bariera kwalifikacji – niedostosowanie kapitału ludzkiego do wymagań gospodarki rynkowej i jej ekologizacji;
• konieczność zachowania ostrych reżimów ochrony przyrody i środowiska

 

 

6.      MISJA ROZWOJOWA MAKROREGIONU – EKOROZWÓJ:

 

ü      Za nadrzędny cel polityki rozwoju i przestrzennego zagospodarowania MPW uznaje się dążenie do poprawy poziomu i warunków życia ludności.

ü      Oddziaływanie na różnorodne czynniki wzrostu, które doprowadzi do ożywienia gospodarczego.

ü      Dążenie do zachowania wartości przyrodniczych i użytkowych środowiska.

Skala ochrony przyrody Polski północno-wschodniej musi być wyjątkowo wysoka. Nie można się zatem ograniczać do tworzenia nowych  przestrzennych form ochrony. Brak nawiązania działalności ochronnej do potrzeb i wymagań rozwoju gospodarczego i oczekiwań społeczności lokalnych (szczególnie w regionach zaniedbanych) prowadzi do narastania sytuacji konfliktowych, w których zagrożone jest osiąganie celów ochronnych i interesów społeczności lokalnych. Potrzeby społeczeństwa MPW wymagają,  aby działania służące ochronie zostały zharmonizowane z pożądanym rozwojem społecznym i gospodarczym. Oznacza to konieczność przyjęcia idei ekorozwoju, jako podstawy strategii rozwoju MPW.

 

7.      CELE

 

      Za nadrzędny cel strategii rozwoju i przestrzennego zagospodarowania MPW uznaje się wzrost poziomu cywilizacyjnego (poprawę poziomu i warunków życia ludności) i konkurencyjności przestrzeni społeczno-gospodarczej, w zgodzie z akceptowaną społecznie ideą ekorozwoju „Zielonych Płuc Polski”.

                  Cele strategiczne są następujące:

ü      Rozwój gospodarki, poprzez kształtowanie struktur przestrzennych oraz mechanizmów, zapewniających wzrost efektywności gospodarowania i racjonalne wykorzystanie zasobów i walorów przyrody.

ü      Zachowanie i wzbogacenie wartości przyrodniczych i użytkowych środowiska MPW oraz wartości kulturowych.

ü      Zapobieganie powstawaniu i rozwiązywanie szczególnie uciążliwych problemów społecznych, będących skutkiem marginalizacji regionu i procesów restrukturyzacyjnych.

 

8. STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ROZWOJU

 

Rozwiązywanie problemów rozwoju MPW powinno nastąpić przez:

§         zwiększenie atrakcyjności lokalizacyjnej MPW przez rozwój infrastruktury technicznej, wzmacnianie instytucjonalno-organizacyjnego otoczenia gospodarki rynkowej oraz przestrzenne kształtowanie nisz aktywności i atrakcyjności gospodarczej;

§         modernizację techniczno-strukturalną gospodarki w zakresie turystyki, rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz przemysłu poprzez wykorzystanie unikalnych walorów środowiska przyrodniczego do rozwoju usług turystycznych, a potencjalnie uzdrowiskowych, a także kształtowanie modelu wsi wielofunkcyjnej drogą rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, wytwarzania konkurencyjnych produktów spożywczych i szeroko pojętych usług;

§         wykorzystanie i kształtowanie konkurencyjnej przestrzeni przygranicznej i tranzytowej w zakresie współpracy międzyregionalnej i przygranicznej (m.in. rozbudowa i budowa przejść granicznych, rozbudowę i budowę  dróg lokalnych w rejonach nasilonego ruchu tranzytowego, wykorzystanie dla ruchu międzynarodowego końcówek szerokich torów);

§         wykorzystanie i wzmacnianie potencjału rozwojowego ogniw układu węzłowego.

Kluczowe znaczenie dla realizacji aktywnej polityki równoważenia przestrzennego i społeczno-gospodarczego rozwoju MPW ma:

ü      Inwestowanie w kapitał ludzki poprzez podnoszenie umiejętności i mobilności, zgodnie z wymaganiami gospodarki rynkowej (upowszechnienie wykształcenia średniego, kształcenia ustawicznego, zainteresowanie podmiotów gospodarczych inwestowaniem w kapitał ludzki) oraz kształtowanie wartości społecznych w kierunku sprzyjającym akceptacji idei ekorozwoju (wprowadzenie edukacji ekologicznej w programach nauczania, programu zachęcającego do oszczędnego gospodarowania wodą, energią, paliwami i drewnem).

ü      Wzmacnianie funkcji ponadregionalnych Białegostoku i Olsztyna w zakresie nauki, kultury, ochrony zdrowia, targów i wystawiennictwa oraz instytucji obsługi kapitału.

ü      Wzmacnianie ośrodków regionalnych: Łomży, Ełku i Suwałk.

ü      Wspieranie w ramach polityki regionalnej miast o znaczeniu ponadlokalnym, celem zapewnienia racjonalnej obsługi obszarów wiejskich.

ü      Rozbudowa infrastruktury komunalnej.

Zbliżony do MPW obszar określony mianem Zielonych Płuc Polski jest przedmiotem rozważań w „Strategii rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski” (zapis tezowy) ze stycznia 1999 roku.

Zielone Płuca Polski jako obszar funkcjonalny nie stanowią wyodrębnionego przedmiotu w Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Polska 2000 PLUS[1]. Ustalenia zawarte w Koncepcji... odnoszą się jedynie do północno-wschodniej części Polski. Określono ją jako obszar, któremu grozi utrwalenie zapóźnień gospodarczych i cywilizacyjnych, jeśli nie będą realizowane programy gospodarcze respektujące specyficzne cechy i wartości przyrodnicze. Podkreślono, że tereny te cechuje przeciętny wzrost liczby ludności w wyniku przyrostu naturalnego i napływu migracyjnego, przede wszystkim w województwie podlaskim, a zwłaszcza w tej jego części, która jeszcze niedawno tworzyła województwo białostockie.

            Oceniając szanse ekorozwoju jako wyznacznika rozwoju cywilizacyjnego XXI wieku stwierdzono, że jego wdrażanie musi dokonać się przy respektowaniu realiów ekonomicznych oraz społecznych i psychospołecznych. Nie może więc on być jedyną wykładnią polityki przestrzennej państwa. Wśród strategicznych celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju efektywne gospodarowanie zasobami przyrody oraz bezwzględna ochrona najwyższych wartości przestrzeni przyrodniczej i kulturowej znalazły się na czołowym miejscu.

            Polityka zagospodarowania przestrzennego północno-wschodnich terenów Polski postuluje przełamanie zapóźnienia cywilizacyjnego przyjmując za podstawę:

• środowisko przyrodnicze determinujące obecną i przyszłą strukturę społeczno-gospodarczą;
• rozwój turystyki wykorzystującej pojezierza i prowadzącej do uruchomienia mechanizmów pozytywnych przeobrażeń struktury społecznej i gospodarczej;
• kształtowanie krajowych ośrodków równoważenia rozwoju, do których zaliczono Olsztyn i Białystok oraz systemu osadniczego wykorzystując modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej i technicznej istniejących miast średnich.

Za szansę tej strefy uznano wzajemne kompleksowe i skojarzone wykorzystanie zasobów i predyspozycji rozwoju gospodarki żywnościowej, leśnej, rybołówstwa, rekreacji i turystyki oraz lecznictwa sanatoryjnego.

 

 

9. ZAGROŻENIA ROZWOJU

 

            Realizacja idei trwałego i zrównoważonego rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski zależy przede wszystkim od uświadomienia i przeciwstawienia się istniejącym zagrożeniom. Za główne zagrożenie należy uznać zły stan sfery społecznej, na który składa się niski poziom warunków życia określany mianem depresji społeczno-gospodarczej. Cechują go: niskie dochody ludności, niezadowalający poziom wykształcenia, mała aktywność gospodarcza i niewielka zdolność do samoorganizacji i samopomocy. W konsekwencji występuje najwyższe w kraju bezrobocie, nasilenie zjawisk patologii społecznej, a bardzo dużo osób korzysta z pomocy społecznej. Skumulowanym efektem tego stanu jest najwyższy w kraju odpływ ludności z naruszeniem struktur demograficznych płci i wieku. Pogłębia się inercja społeczna przy braku akceptacji zachodzących przekształceń i dalsze utrzymywanie się mentalności roszczeniowej ludności.

             Sferę społeczna obszaru ZPP charakteryzuje niski poziom urbanizacji i niedorozwój ośrodków miejskich. Dotyczy to przede wszystkim Olsztyna oraz ośrodków subregionalnych, które są zbyt słabe, aby kształtować więzi społeczno-kulturowe i gospodarcze całego regionu.

            W szeroko rozumianej sferze gospodarczej i sferze społecznej występują znaczne zagrożenia. Obszar cechuje niski poziom uprzemysłowienia niezdolny do zaoferowania miejsc pracy dla nadwyżek siły roboczej oraz brak dostatecznie rozbudowanej instytucji otoczenia biznesu aktywizujących gospodarkę. W rankingu atrakcyjności inwestycyjnej Zielone Płuca Polski zajmują niską pozycję, co utrudnia szybką zmianę obecnej sytuacji.

            Obszar cechują relatywnie niekorzystne, choć zróżnicowane przestrzennie, warunki przyrodnicze dla rolnictwa (najniższa w kraju bonitacja gleb i ich erozja oraz ostry klimat), słabe wyposażenie gospodarstw rolnych i niedostateczna ich specjalizacja, co wpływa na niski poziom towarowej produkcji roślinnej.

            Sytuacja w turystyce jest nieco lepsza, ale stan jej bazy i organizacji ruchu należy oceniać jako niedostateczny. Lokalna koncentracja działalności turystycznej w najatrakcyjniejszych miejscach (Wielkie Jeziora Mazurskie, Mierzeja Wiślana) zagraża walorom środowiska przyrodniczego.

            Walka z zagrożeniami środowiska przyrodniczego musi odpowiadać jego walorom, a więc musi być rygorystycznie prowadzona. Za największe zagrożenie środowiska uznać należy eutrofizację jezior i zanieczyszczenie cieków wodnych spowodowane zaniedbaniami w infrastrukturze technicznej i niewłaściwym turystycznym użytkowaniem brzegów zbiorników wodnych, związanych z chaotyczną, rozproszoną, trudną do kontrolowania zabudową.

            Największe zagrożenie lasów stanowią czynniki antropogeniczne, wynikające z nadmiernej penetracji rekreacyjnej i lokalnie związanej z intensywną eksploatacją runa leśnego.

            Niedorozwój i zły stan techniczny sieci komunikacyjnej zagraża racjonalnemu wykorzystaniu środowiska przyrodniczego i prawidłowemu funkcjonowaniu struktur osadniczych. Dotyczy to przede wszystkim braku obwodnic oraz dróg szybkiego ruchu zwiększających dostępność terenów turystycznych i usprawniającego gwałtownie wzrastający ruch tranzytowy. Niewłaściwa infrastruktura techniczna i gospodarka odpadami jest szczególnie groźna na terenach o najwyższych walorach środowiska przyrodniczego.

            Wśród mediów zasilania najdotkliwiej odczuwa się niedorozwój sieci zaopatrzenia w gaz.

            Słaba i zdecydowanie niezadowalająca współpraca transgraniczna z sąsiednimi państwami stanowi zagrożenie rozwoju. Obecna destabilizacja Rosji i Białorusi może wpłynąć negatywnie na rozwój obszarów przygranicznych i zagrozić współpracy w zakresie ochrony środowiska i gospodarki.

            Za niepożądane zjawiska należy uznać również sprzedaż przez Agencję Rynku Rolnego najcenniejszych terenów przyrodniczych, na przykład jezior.

 

10.  SZANSE ROZWOJU

 

            Największą szansą rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski jest wysoka jakość środowiska przyrodniczego, które charakteryzuje: występowanie dużych zespołów leśnych, znaczny udział powierzchni wodnych jezior i terenów podmokłych, ekstensywne użytkowanie gruntów rolnych i brak znaczących źródeł zanieczyszczenia powietrza. Środowisko o takich cechach ma zdolność do samoodnowy, która dodatkowo podtrzymuje ukształtowany już system obszarów prawnie chronionych, wspieranie programem zalesień nieużytków rolnych i akcją wzbogacania bioróżnorodności. Potwierdzeniem takiej oceny jest wysoka atrakcyjność turystyczna środowiska przyrodniczego zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej, o czym świadczą propozycje wpisania Zielonych Płuc Polski w „Zielone Płuca Europy” oraz „Zielony Pierścień Bałtyku”.

            Wykształcona historycznie sieć osadnicza o korzystnej strukturze dla środowiska przyrodniczego, korespondująca ze strukturą gospodarczą, jest wielkim atutem stwarzającym szanse rozwoju. Cechuje ją równomierność rozmieszczenia średnich i małych miast o dużych walorach kulturowych, co pozwala na wykreowanie specyficznej dla tego obszaru symbiozy środowiska zurbanizowanego ze środowiskiem przyrodniczym, potęgującej walory tych terenów dla rozwoju turystyki oraz wprowadzania drobnego i średniego przemysłu wysokiej technologii.

            Wykorzystanie bogactwa i różnorodności kulturowej tego obszaru, wyrażającej się przenikaniem kultur Wschodu i Zachodu, różnorodnością grup etnicznych (Polacy, Litwini, Białorusini, Tatarzy), stanowi istotną szansę rozwoju. Obszar nasycony jest spuścizną kulturową licznych miast historycznych, z dobrze zachowanymi zabytkowymi zespołami urbanistycznymi wykorzystywanymi jako atrakcje turystyczne i jako miejsca w działalności wielu towarzystw i organizacji kulturowych. Walory kulturowe ZPP stanowią podstawę rozwoju ruchu turystycznego.

            Wykorzystanie sprzyjających warunków dla rolnictwa ekologicznego, które stanowić może istotny element zagospodarowania obszarów chronionych stanowi kolejną szansę. Sprzężenie rolnictwa ekologicznego z agroturystyką stawać się będzie stopniowo podstawą wielofunkcyjnych struktur obszarów wiejskich i źródłem podnoszenia poziomu życia.

            Intensyfikacja wielostronnej współpracy obszaru ZPP z prężnymi społecznie i gospodarczo ośrodkami miejskimi jakimi są Warszawa, Trójmiasto oraz Bydgoszcz z Toruniem, dotycząca szczególnie finalnej kooperacji w nauce, produkcji i kulturze jest wielką i niewykorzystaną dotychczas szansą.

            Współpraca transgraniczna przynosząca ewidentne korzyści gospodarcze (wymiana towarowa, strefy wolnocłowe, specjalne strefy ekonomiczne) oraz wpisanie Zielonych Płuc Polski w większe kompleksy przyrodnicze objęte ochroną międzynarodową stanowią szansę o perspektywicznym charakterze i wielkich oczekiwaniach.

            Droga szybkiego ruchu VIA BALTICA tworząca dogodne połączenia międzynarodowe z Europą Środkową i Zachodnią dla turystów krajowych i zagranicznych w przyjazdach docelowych i tranzytowych oraz stanowiąca czynnik dynamizujący zainwestowanie sąsiadujących z nią terenów stanowić będzie kolejną szansę rozwoju.

            Oceniając zagrożenia i szanse należy wziąć pod uwagę ich skalę, charakter i horyzont czasu. Liczne zagrożenia występujące tu w małej skali mają charakter doraźny lub odnoszą się do stosunkowo krótkiego okresu. Natomiast szanse są nieliczne, ale mają dużą skalę znaczenia oraz trwały charakter, a także dużą odporność na zachodzące zmiany. Mają więc walory stabilizatorów rozwoju.

            Szanse i zagrożenia wyznaczają pole działań strategicznych ograniczonych z jednej strony procesami samoczynnymi zachodzącymi w środowisku przyrodniczym i osadnictwie, a z drugiej strony doraźnymi działaniami interwencyjnymi likwidującymi sytuacje konfliktowe i napięcia występujące pomiędzy poszczególnymi strefami życia.

 

11.  WIZJA PRZYSZŁOŚCI I CELE ROZWOJU

 

Zielone Płuca Polski są wyróżniającym się obszarem funkcjonalnym o dużym stopniu zwartości i homogeniczności, poddanym silnym uwarunkowaniom zewnętrznym. Jego rozwój cechuje z jednej strony wyjątkowo wysoka jakość środowiska przyrodniczego, a z drugiej strony relatywnie niski poziom rozwoju gospodarczego i zacofanie cywilizacyjne. Rozwój Zielonych Płuc Polski jest więc wysoce zdeterminowany przez środowisko przyrodnicze i osadnictwo, a z drugiej strony narażony jest na zmienność koniunktury gospodarczej, od której zależy rozwój turystyki jako podstawowej funkcji tego obszaru.

Zachodzące obecnie przeobrażenia wskazują, że obszar Zielonych Płuc Polski wszedł na drogę stopniowej poprawy, przy braku znaczących napięć i sytuacji konfliktowych. Umacnia się ekologiczno-turystyczny profil rozwoju.

            O mechanizmie dalszego rozwoju zadecyduje regulacyjna rola środowiska przyrodniczego i mała skala struktur osadniczych i gospodarczych, dająca możliwość realizacji zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju poprzez specyficzną dla tego obszaru symbiozę środowiska przyrodniczego i zurbanizowanego. Taki mechanizm ma charakter rozwoju organicznego bez groźby zapaści, ale i bez możliwości gwałtownej poprawy sytuacji.

            Motorami rozwoju są dwa zespoły miejskie Białegostoku i Olsztyna, których potencjał gospodarczy i intelektualny oraz zasięg oddziaływania systematycznie wzrasta. Ich uzupełnieniem są ośrodki subregionalne (Elbląg, Ciechanów, Ostrołęka, Łomża, Suwałki i Ełk) przejmujące część uprawnień dotyczących obsługi ludności oraz miasta powiatowe. Na konsolidację tego układu i powiązanie z krajem i zagranicą będzie miał wpływ rozwój sieci komunikacyjnej, a zwłaszcza dróg ekspresowych oraz modernizacja i wzmocnienie systemów zasilania.

      Za podstawowe cele rozwoju należy uznać:

§         stworzenie warunków do zachowania i wzmocnienia ekosystemów oraz ochrony wód i zasobów naturalnych (ekorozwój),

§         stworzenie możliwości awansu cywilizacyjnego społeczności lokalnych (społeczeństwo obywatelskie),

§         aktywizację gospodarczą, zharmonizowaną z wymaganiami środowiska przyrodniczego (trwały, zrównoważony rozwój),

Poprawy obecnej sytuacji pozwalającej na realizację przyjętych celów należy szukać głównie w :

§         przeciwstawieniu się eutrofizacji jezior i zanieczyszczeniu wód powierzchniowych przez kompleksową racjonalizację gospodarki wodnej oraz prawidłowe prowadzenie gospodarki komunalnej i leśnej,

§         systematycznym powiększaniu i wzmacnianiu systemu obszarów prawnie chronionych o zróżnicowanym statusie i rygorach ochronnych,

§         stałym podnoszeniu poziomu wykształcenia i kwalifikacji ludności jako podstawowego sposobu opanowania bezrobocia i patologii społecznej, wzmocnienia aktywności i przedsiębiorczości oraz samoorganizacji struktur społecznych,

§         oparciu rozwoju gospodarczego o wysokie technologie produkcji, rozwój drobnych i średnich przedsiębiorstw oraz turystyki i rolnictwa ekologicznego, tworzeniu infrastruktury ekonomicznej otoczenia biznesu.

Poprawę warunków życia traktować należy jako efekt kumulatywny realizacji tych wszystkich celów, licząc się z dalszym utrzymaniem zróżnicowań w sposobie i poziomie zaspokajania potrzeb.

Współpraca transgraniczna i międzynarodowa będzie determinowała kierunki rozwoju.

Realizacja przyjętych celów daje podstawę ograniczonego, jakościowego rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski w myśl zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju wpisując ten obszar w międzynarodową strukturę Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 oraz w ECONET EUROPA, „Zielony Pierścień Bałtyku” i „Zielone Płuca Europy”.

Bioróżnorodność regionu wzmocniona ochroną kompleksów leśnych, zalesień nieefektywnych gospodarczo gruntów rolnych i naturalną sukcesją roślinną sprzyjać będzie rozwojowi flory i fauny, w tym gatunków unikatowych.

Obszar Zielonych Płuc Polski w przyszłości będzie jednym z atrakcyjniejszych regionów turystycznych, na którym wielkość ruchu, poziom zagospodarowania i rodzaj proponowanego produktu turystycznego odpowiadać będzie wysokim standardom europejskim.

Rolnictwo nastawione na wdrażanie zasad zintegrowanej uprawy i hodowli zwierząt, sprzężone z usługami turystycznymi przyjmować będzie stopniowo formy wielofunkcyjnych struktur nastawionych na produkcję i przetwórstwo zdrowej żywności, jako atrakcyjnego produktu eksportowego na rynki krajowe i zagraniczne.

Stopniowy wzrost urbanizacji, poprzez rozwój małych i średnich przedsiębiorstw i mieszkalnictwa, będzie zdolny przejąć nadwyżki wiejskiej siły roboczej i oferować korzystne warunki zamieszkania i zatrudnienia ludzi ambitnych i o wysokich wymaganiach życiowych.

Koncepcja zainwestowania uczyni z Białegostoku i Olsztyna wykształcone ośrodki reprezentujące Zielone Płuca Polski w kraju i na arenie międzynarodowej, a z miast subregionalnych i powiatowych odpowiednie do ich funkcji ośrodki zdolne do właściwej obsługi ludności.

Bogate etnicznie społeczeństwo, skonsolidowane w strukturach organizacji kulturowych, społecznych, zawodowych i politycznych, decydować będzie o poziomie własnych warunków życia, a jego przedstawiciele reprezentować będą godne walory swojej lokalnej ojczyzny.

Ten pozytywny obraz przyszłości ma wszelkie realne szanse realizacji gwarantowane stopniowo krystalizującym się profilem rozwoju, tempem pozytywnych przeobrażeń oraz upodmiotowieniem samorządności terytorialnej na wszystkich poziomach zarządzania.

      Rozwój ZPP wyznaczono w oparciu o szereg kierunkowych programów, będących uszczegółowieniem nakreślonych wyżej szans rozwoju i określonych na tej podstawie wizji przyszłości i celów.

 

12.  PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

 

Celami operacyjnymi tego programu są:

1)       Zapewnienie skutecznej ochrony obszarów:

§         uwzględnionych w programie „Natura 2000”,

§         uznanych za elementy Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET Polska,

§         pozostałych, o dużych walorach przyrodniczych i pełniących ważne funkcje ekologiczne w skali lokalnej i regionalnej;

2)       Doprowadzenie do dalszej poprawy stanu środowiska na terenie całego regionu;

3)       Wykorzystanie dla rozwoju regionu walorów i zasobów środowiska przyrodniczego;

Do osiągnięcia wymienionych celów niezbędna będzie realizacja następujących zadań:

1)         Poszerzenie wiedzy o stanie środowiska przyrodniczego Zielonych Płuc Polski,

2)         Opracowanie i realizacja programów rozwoju zrównoważonego i ochrony środowiska,

3)         Opracowanie planów ochrony parków narodowych i krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody,

4)         Kontynuacja współpracy z krajami sąsiednimi w ramach Transgranicznych Obszarów Chronionych,

5)         Utworzenie nowych i powiększenie istniejących parków narodowych,

6)         Utworzenie nowych i powiększenie istniejących parków krajobrazowych,

7)         Utworzenie nowych rezerwatów przyrody,

8)         Utworzenie lokalnych i ponadlokalnych systemów obszarów chronionych,

9)         Wyłączenie z zabudowy obszarów o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych oraz pełniących ważne funkcje ekologiczne,

10)     Zagwarantowanie skutecznej ochrony obszarów wodno-błotnych,

11)     Poprawa stanu sanitarnego oraz utrzymanie czystości i porządku na obszarach o wybitnych walorach przyrodniczych oraz pełniących ważne funkcje ekologiczne,

12)     Prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej,

13)     Zalesienie części gruntów wyłączonych z produkcji rolnej,

14)     Rezygnacja z użytkowania gospodarczego części gruntów rolnych wyłączonych z produkcji,

15)     Prowadzenie zrównoważonej gospodarki łowieckiej,

16)     Prowadzenie zrównoważonej gospodarki rolnej.

 

 

13.  PROGRAM OCHRONY I RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA ZASOBÓW WODNYCH

 

Celami operacyjnymi tego programu są:

1. Zapewnienie stałym mieszkańcom regionu i turystom źródeł zaopatrzenia w wodę.

2. Doprowadzenie wód do klasy czystości umożliwiającej ich wykorzystanie na cele rekreacyjne.

3. Zapewnienie właściwych stosunków wodnych i odpowiedniego stanu czystości wód.

4. Osiągnięcie dalszej poprawy stanu czystości wód w zlewni Narwi i Bugu.

5. Zmniejszenie ilości zanieczyszczeń.

6. Lepsze wykorzystanie wód do celów energetycznych.

            Do osiągnięcia wymienionych celów niezbędna będzie realizacja następujących zadań:

1)       Zapewnienie ochrony głównych zbiorników wód podziemnych

2)       Budowa nowych i modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków

3)       Ograniczenie spływu zanieczyszczeń obszarowych do wód powierzchniowych

4)       Wykorzystanie wód do celów energetycznych

Ze względu na duże spadki niektóre odcinki rzek położonych na obszarze ZPP mogą być wykorzystane do wytwarzania energii elektrycznej. Małe elektrownie wodne powinny w pierwszej kolejności powstawać na dawnych młynówkach przy odtworzonych piętrzeniach. Powstałe w ten sposób zbiorniki wodne będą dodatkowo pełnić funkcje retencyjne i zapobiegać obniżaniu wód gruntowych. Obszary otaczające te akweny mogą stać się atrakcyjnymi miejscami wypoczynku. Zabudowa hydroenergetyczna rzek powinna być możliwa tylko tam, gdzie nie będzie kolidować z wymogami ochrony przyrody.

Jednym z zadań realizowanych w ramach Porozumienia ZPP mogłoby być opracowanie szczegółowej analizy możliwości budowy małych elektrowni wodnych w całym regionie, z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z wymogów ochrony przyrody. Opracowanie takie umożliwiłoby sformułowanie oferty dla potencjalnych inwestorów, którą Biuro Porozumienia ZPP mogłoby promować w kraju i za granicą.

 

14.  PROGRAM USPRAWNIENIA GOSPODARKI ODPADAMI

 

Celami operacyjnymi tego programu są:

1. Likwidacja źródeł zagrożeń zdrowia i środowiska.

2. Zapewnienie unieszkodliwiania wszystkich rodzajów odpadów.

3. Tworzenie zakładów unieszkodliwiania odpadów.

4. Upowszechnienie zorganizowanego usuwania odpadów.

Do osiągnięcia wymienionych celów niezbędna będzie realizacja następujących zadań:

1)       Likwidacja źródeł zagrożeń zdrowia i środowiska

2)       Stworzenie systemu unieszkodliwiania odpadów

3)       Objęcie obszarów wiejskich zorganizowanym wywozem odpadów

4)       Poprawa stanu sanitarnego i utrzymanie porządku na obszarach koncentracji ruchu turystycznego

 

15.  PROGRAM POPRAWY WARUNKÓW ŻYCIA

 

Celami operacyjnymi programu są:

1. Podniesienie jakości życia ludności.

2. Stworzenie drogi awansu dla społeczności lokalnych.

            Do osiągnięcia wymienionych celów służy realizacja następujących zadań:

1)       Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych społeczeństwa

2)       Zmniejszenie bezrobocia i patologii społecznej między innymi poprzez:

§         ułatwienie dostępu do tanich kredytów do wsparcia tworzenia zakładów drobnej wytwórczości i usług,

§         wspieranie rzemiosła artystycznego, które lokalnie stanowi źródło dochodów znacznej liczby ludności,

§         uruchomienie frontu robót publicznych związanych głównie z budową dróg,

§         zalesienie nieużytków,

§         szkolenie i przekwalifikowanie osób bez pracy zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy,

3)       Poprawa warunków życia

4)       Kształtowanie sieci osadniczej

5)       Wzmocnienie tożsamości kulturowej

 

 

16.  PROGRAM ZAGOSPODAROWANIA WALORÓW TURYSTYCZNYCH

 

Celami operacyjnymi tego programu są:

1. Wytworzenie atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty produktu turystycznego i jej skuteczna promocja na rynku krajowym i międzynarodowym.

2. Poprawa stanu środowiska przyrodniczego.

3. Niedopuszczenie do degradacji walorów turystycznych poprzez ich niewłaściwe użytkowanie.

            Do osiągnięcia wymienionych celów niezbędna będzie realizacja następujących zadań:

1)       Ułatwienie realizacji inwestycji związanych z obsługą ruchu turystycznego

2)       Kategoryzacja obiektów turystycznych

3)       Przygotowanie terenowych przewodników turystycznych

4)       Zorganizowanie systemu informacji turystycznej i rezerwacji miejsc dla całego obszaru Zielonych Płuc Polski

5)       Promocja walorów i produktu turystycznego Zielonych Płuc Polski na rynkach krajowych i zagranicznych

6)       Wytyczenie i odpowiednie zagospodarowanie sieci szlaków turystycznych Zielonych Płuc Polski

7)       Upowszechnianie sprawdzonych sposobów rozwijania agroturystyki

8)       Właściwe wykorzystanie walorów przyrodniczych dla rozwoju ekoturystyki

9)       Wykorzystanie walorów przyrodoleczniczych

10)   Modernizacja i utrzymanie w dobrym stanie sieci drogowej

11)   Utrzymanie lub przywrócenie przewozów pasażerskich na liniach kolejowych przebiegających przez obszary turystyczne

12)   Otwarcie nowych przejść granicznych

Zwiększeniu atrakcyjności oferty turystycznej Zielonych Płuc Polski służyć będzie umożliwieniu turystom przebywającym w tym regionie poznania walorów przyrodniczych i kulturowych przygranicznych obszarów sąsiednich państw. W tym celu niezbędne jest uruchomienie nowych drogowych przejść granicznych oraz przejść wodno-morskich i wodno-śródlądowych.

13)   Ustalenie zasad udostępniania turystycznego obszarów chronionych oraz ich odpowiednie zagospodarowanie turystyczne

14)   Zapobieganie niewłaściwemu zagospodarowaniu i zabudowie obszarów atrakcyjnych pod względem turystycznym.

 

 

17.  PROGRAM ROZWOJU GOSPODARCZE3GO

 

Celami operacyjnymi programu są:

1. Przekształcenia proekologiczne w rolnictwie i przemyśle spożywczym.

2. Modernizacja i rozbudowa istniejącego potencjału produkcyjnego i usługowego oraz budowa nowego.

            Do osiągnięcia wymienionych celów niezbędna jest realizacja następujących zadań:

1)       Ekologizacja rolnictwa

Obszar Zielonych Płuc Polski posiada szczególne predyspozycje do wdrażania nowych metod produkcji rolniczej, które z jednej strony minimalizują negatywne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze, z drugiej zaś zapewniają produkty rolne o najwyższych parametrach jakościowych. Należy do nich rolnictwo zintegrowane i rolnictwo ekologiczne.

2)       Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego

3)       Doskonalenie systemu kształcenia rolniczego

4)       Tworzenie i poprawa funkcjonowania instytucji obsługujących produkcję i rynek rolny

5)       Wdrażanie postępu biologicznego

6)       Ograniczanie ujemnego wpływu zainwestowania produkcyjnego i usługowego na środowisko przyrodnicze

7)       Poprawa struktury obszarowej gospodarstw i trwałe zagospodarowanie użytków rolnych

8)       Zagospodarowanie ugorów i odłogów

9)       Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej na obszarach wiejskich

10)   Wprowadzenie nowych technologii

11)   Rozwój infrastruktury biznesu

 

 

18.  PROGRAM PROMOCJI I MARKETINGU

 

Celami operacyjnymi programu są:

1. Propagowanie produktów obszaru ZPP ze szczególnym uwzględnieniem towarów i usług posiadających Znak Promocyjny ZPP.

2. Wybór i stosowanie właściwych instrumentów marketingowych.

3. Powołanie instytucji odpowiedzialnej za właściwą promocję i marketing.

4. Prowadzenie badań marketingowych na obszarze ZPP.

5. Promowanie i kultywowanie tradycji tworzenia towarów charakterystycznych dla tego regionu.

            Do osiągnięcia wymienionych celów niezbędna jest realizacja następujących zadań:

1)       Wyodrębnienie specyficznych produktów obszaru ZPP

2)       Wykorzystanie w marketingu towarów i usług różnych instrumentów

3)       Powołanie Instytutu Zielone Płuca Polski do prowadzenia badań marketingowych

4)       Prowadzenie marketingu oferty terenów i obiektów dla inwestorów zainteresowanych podejmowaniem działalności gospodarczej na obszarze ZPP

5)       Realizowanie przedsięwzięć promocyjnych

6)       Powołanie Izby Gospodarczej Zielone Płuca Polski

 

Ważąc szanse i zagrożenia oraz poszukując sposobów postępowania w polu przez nie wyznaczonym proponowaną strategię określić można jako stymulację rozwoju.

Najnowszym dokumentem, jaki został opracowany jest  „Strategia rozwoju  województwa podlaskiego do roku 2010” (Białystok, VIII. 2000). Strategia ta

 

 określa misję rozwoju województwa, wytycza cele i przyporządkowuje im priorytety. Realizacja strategii – jak piszą jej autorzy - pozwoli na zwiększenie spójności społeczno-ekonomicznej i konkurencyjności regionu poprzez stworzenie warunków do pełniejszego wykorzystania jego potencjału.

Przy opracowaniu strategii nawiązano do wcześniejszych dokumentów planistycznych o podobnej funkcji, a odnoszących się do obszarów obecnego województwa podlaskiego. Wykorzystano również strategie rozwoju lokalnego (na poziomie gmin).

Jest ona kluczowym dokumentem programowym określającym zasady i kierunki długofalowej koncepcji rozwoju regionu. Formułując cele i priorytety, wskazuje dziedziny koncentracji wysiłku rozwojowego i pożądane tendencje zmian, które powinniśmy wspierać i promować, aby uzyskać określony efekt.

            Strategia jest dokumentem, który może podlegać modyfikacjom, ze względu na zmieniające się uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne województwa. Proces realizacji strategii będzie procesem dynamicznym. Wymagać to będzie stałej analizy i oceny zachodzących zjawisk oraz korekt na etapie zarządzania strategicznego w zależności od warunków realizacyjnych.                       

Wybór właściwej drogi rozwoju musi się opierać na rzetelnej analizie oddziaływania różnych czynników na rozwój w aktualnej sytuacji, jak i w okresie objętym opracowaną strategią rozwoju. Dokonano więc oceny mocnych i słabych strony oraz szans i zagrożeń, istotnych przy realizacji Strategii , które wywierają  duży wpływ na rozwój województwa.

Najistotniejsze z nich to:

 

Mocne strony	Słabe strony
- położenie przygraniczne - funkcjonujące placówki naukowe, fundacje i stowarzyszenia pracujące na rzecz rozwoju regionu - wzrastająca liczba podmiotów gospodarczych oraz aktywność i dynamiczny rozwój sektora prywatnego - baza rodzimych surowców niezbędnych do rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, drzewnego, budowlanego - dobry układ sieci powiązań komunikacyjnych - dynamiczny rozwój telefonizacji -  wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska - rozwój działalności pozarolniczej na wsi - czyste i mało zmienione działalnością człowieka środowisko naturalne - wybitne walory przyrodniczo-krajobrazowe - bogactwo kultury materialnej i narodowościowej - rozwinięty system kształcenia ponadpodstawowego i wyższego	- mała konkurencyjność gospodarki województwa oraz niski poziom innowacyjności w przedsiębiorstwach - brak terenów uzbrojonych pod działalność gospodarczą - niski poziom inwestycji - niedorozwój  infrastruktury  technicznej i zły stan techniczny dróg - niska jakość rolniczej przestrzeni  produkcyjnej  oraz niekorzystna struktura agrarna - niski standard bazy turystycznej - niekorzystne trendy demograficzne,  w tym nadmierna emigracja ludności - pozostawanie bez pracy znacznego odsetka osób aktywnych zawodowo w szczególności z grupy wiekowej 18 - 34 lata - niski poziom wykształcenia i kwalifikacji rolników - nasilanie się zjawisk patologii społecznych - niski poziom PKB i dochód ludności  na jednego mieszkańca
Szanse	Zagrożenia
- otwarcie gospodarki na współpracę międzynarodową w tym rozwój współpracy przygranicznej - rozbudowa infrastruktury granicznej - silne wsparcie sektora MŚP ze strony krajowych i międzynarodowych programów pomocowych - przebieg sieci transportowej w oparciu o korytarz transeuropejski VIA BALTICA - realizacja rządowego programu budowy i modernizacji dróg, w tym szybkiego ruchu - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w oparciu o programy pomocowe - rozwój produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi - rozwój produkcji materiałów budowlanych w oparciu o lokalne surowce - rozwój współpracy z aglomeracją warszawską	- niestabilna gospodarka państw wschodnich - duży napływ konkurencyjnych produktów rolnych z zagranicy - uszczelnienie granicy wschodniej jako konsekwencja przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. - zbyt wolny proces decentralizacji finansów publicznych, funduszy pomocowych oraz bariera wykorzystania środków zewnętrznych - niestabilne warunki kredytowe,  podatkowe itp. - wzrost konkurencyjności sąsiednich regionów - napływ taniej i nielegalnej siły roboczej

 

Na pierwszy plan w przedstawionej analizie wysuwa się słabość ekonomiczna i niski potencjał inwestycyjny regionu. Ma to swoje podłoże w zapóźnieniach rozwoju infrastruktury technicznej, szczególnie zaś w dostępności komunikacyjnej i nowoczesnych mediów w tym telekomunikacji, niskim poziomie promocji inwestycyjnej w latach ubiegłych, a także słabym powiązaniu sektora małych i średnich przedsiębiorstw z placówkami naukowymi w celu podniesienia ich konkurencyjności poprzez wdrażanie rozwiązań innowacyjnych. Słabą stroną województwa jest również niska zdolność przystosowawcza osób pozostających bez pracy do nowych warunków, a także niewystarczające instrumenty i instytucje otoczenia biznesu nakierowane na kształcenie ustawiczne, dzięki któremu bezrobotni mogą zdobyć nowe umiejętności, a przez to podnieść swoją szansę na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy. Ten aspekt nabiera szczególnego znaczenia na terenach wiejskich i w małych miastach. Zjawisko ukrytego bezrobocia, wolne tempo przeobrażeń związanych z restrukturyzacją i modernizacją rolnictwa, a przez to niewystarczające tempo powstawania małych i średnich przedsiębiorstw na tych obszarach oraz brak osobowego wykwalifikowanego zaplecza dla powstawania tego typu przedsięwzięć to następny pakiet zidentyfikowanych problemów, ujętych w słabych stronach.

Województwo nasze dysponuje wieloma atutami, od których racjonalnego wykorzystania zależy powodzenie podejmowanych działań. Wymienia się przygraniczne położenie naszego regionu. Wiąże się to z możliwości kontaktów handlowych i kooperacyjnych z naszymi wschodnimi sąsiadami Litwą, Rosją i Białorusią. Obserwacja procesów rynkowych w Rosji pozwala mieć nadzieję na szersze otwarcie tego rynku na współpracę z Polską, a więc i z naszym województwem. Współpraca przygraniczna zawsze odgrywała ważną rolę zarówno w dziedzinie ekonomicznej, jak i społecznej. Istnienie w naszym regionie mniejszości narodowych i kultywowanie tradycji poprzez wymianę osobową, organizację imprez kulturalnych i innych działań, pozwala wcielać w życie zasadę tolerancji i przyjaznego współistnienia mieszkańców województwa o różnych korzeniach narodowościowych. Wiele z mocnych stron wskazuje w jednoznaczny sposób na możliwość turystycznego wykorzystania regionu. Zaliczają się do nich w szczególności walory przyrodniczo – krajobrazowe, a także mało zmienione działalnością człowieka środowisko naturalne.

Stały wzrost instytucji okołobiznesowych stwarza korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. Sprzyja temu stałe polepszanie się poziomu usług telekomunikacyjnych, a także dobry poziom kadr kształconych w naszym regionie. W chwili obecnej rząd, a także Unia Europejska wiele uwagi poświęca wsparciu sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Wiąże się to z powstawaniem nowych miejsc pracy oraz stworzeniem mechanizmu większej elastyczności i mobilności takich przedsiębiorstw na dynamicznie zmieniającym się rynku konsumenta. Województwo podlaskie znane jest z wytwarzania produktów mleczarskich o wysokiej jakości. Wynika to nie tylko z czystości środowiska naturalnego, mającego bezsprzeczny wpływ na jakość, ale z umiejętności marketingowego podejścia do zarysowanych w województwie możliwości w tym zakresie, dobrej organizacji produkcji i wprowadzenia wysokich standardów w gospodarstwach rolnych produkujących mleko. Jest to wiodący przykład nowoczesnego spojrzenia na kwestię produkcji rolnej i podnoszenia jej konkurencyjności na rynku krajowym i zagranicznym dla innych gałęzi produkcji rolnej i przetwórczej w naszym województwie. Wewnętrzne możliwości rozwojowe przyniosą także restrukturyzacja rolnictwa i idący z nią w parze wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, tworzący warunki do powstawania nowych miejsc pracy w produkcji i usługach poza rolnictwem. Wsparcie finansowe rozwoju obszarów wiejskich jest szczególnie uwidocznione w dokumentach krajowych i Unii Europejskiej.

Wśród szans rozwojowych, które determinować będą rozwój województwa znaczącą rolę odgrywa polepszenie dostępności komunikacyjnej regionu za sprawą transeuropejskiego korytarza VIA BALTICA. Ma to wymiar zarówno międzynarodowy, w aspekcie powiązań komunikacyjnych pomiędzy Finlandią i krajami nadbałtyckimi (Litwa, Łotwa i Estonia) a Europą Zachodnią, jak i regionalny. Objawia się to w postępującej współpracy z dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem warszawskim. Region nasz, oprócz więzi kooperacyjnych, możliwości czerpania z potencjału naukowo – badawczego stolicy, a także pozyskiwania inwestorów i lokowania w województwie filii firm, mających swoją siedzibę w Warszawie, stanowi naturalne zaplecze dla wypoczynku sobotnio – niedzielnego mieszkańców Aglomeracji Warszawskiej. Przyczyni się to do wzmocnienia turystycznej roli naszego województwa, a zwłaszcza Suwalszczyzny oraz Augustowa i okolic. Konsekwencją  globalnego podejścia rządu do rozwiązania problemów komunikacyjnych kraju jest rządowy program budowy i modernizacji dróg, który pozwoli polepszyć jakość połączeń komunikacyjnych województwa. Dostępność regionu dla turystów przyjeżdżających zza wschodniej i północno – wschodniej granicy, a także podróżujących tranzytem, zdeterminowana jest istnieniem infrastruktury granicznej. Jej rozbudowa, pozwalająca na sprawne przemieszczanie osób i towarów przez granicę warunkuje rozwiązanie tego problemu na wschodniej granicy - w przyszłości granicy Unii Europejskiej.

W strategii województwo podlaskie zostało podzielone na cztery obszary  funkcjonalne: centralny (do którego zaliczono między innymi powiat moniecki), zachodni, północny i południowo-wschodni.

 

Obszar funkcjonalny CENTRALNY. Białystok, jako ośrodek kultury, nauki i lecznictwa specjalistycznego, jest ośrodkiem metropolitalnym (potencjalnym Europolem) - ukierunkowany na rozwój handlu międzynarodowego na bazie przygranicznego położenia, nowoczesnych gałęzi przemysłu opartych o współpracę z uczelniami i innowacyjne technologie oraz rozwój instytucji okołobiznesowych i usług ponadregionalnych. Występują tu sprzyjające warunki do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych i usługowych, a będą tworzone dla dużych firm poszukujących nowych miejsc do inwestycji. Wielofunkcyjny rozwój aglomeracji białostockiej wspierać będą sąsiadujące powiaty moniecki i sokólski. Są one predystynowane do rozwoju wysokotowarowego rolnictwa opierającego się na nowoczesnych technologiach i przemysłu rolno - spożywczego. Część wschodnia obszaru, tzw. „ściana wschodnia”, wymaga rozwiązania trudnego problemu recesji gospodarczej i społecznej.

 

            W scenariuszu tym zakłada się przyspieszenie rozwoju województwa dzięki wystąpieniu bardzo sprzyjających warunków na poziomie kraju przez cały okres realizacji Strategii. Przyjęto, że międzynarodowa sytuacja gospodarcza będzie sprzyjała  ożywieniu wzajemnej wymiany między poszczególnymi państwami. Ożywienie to powinno sprzyjać przyspieszeniu rozwoju ekonomicznego i społecznego Polski, w tym i województwa podlaskiego.

           

            W scenariuszu założono wybudowanie drogi ekspresowej z Białegostoku
do Warszawy, która będzie pełniła rolę odcinka trasy łączącej Europę Zachodnią

i Wschodnią. Przedłużeniem jej będzie droga Nr 19 do granicy Polski z Litwą, która połączy Litwę, Łotwę, Estonię i Finlandię z Europą Środkową drogą lądową przez obszar województwa podlaskiego tzw. trasą VIA BALTICA.

            Przyjęto, że Polska w roku 2003 stanie się członkiem Unii Europejskiej. Przyjęcie Polski w tym okresie do struktur UE powinno zaowocować napływem większych środków finansowych na politykę regionalną państwa realizowaną wobec województwa podlaskiego. Przynależność do Unii Europejskiej zaowocuje również lepszą koniunkturą gospodarczą dla Polski i województwa podlaskiego. Członkostwo w strukturach UE umożliwi dokonanie restrukturyzacji rolnictwa na terenie województwa i przyśpieszy rozwój obszarów wiejskich poprzez objęcie ich polityką wspólnotową.

            Założono, że wzrost gospodarczy w województwie będzie oscylował wokół 6%-7%, tak jak w kraju. Taki wzrost gospodarczy wiąże się również z koniecznością akumulacji wewnętrznej na poziomie około 30% PKB. Zakładany poziom akumulacji wewnętrznej powinien zabezpieczyć środki finansowe na inwestycje w gospodarce i zmniejszyć koszt kredytu.

            W scenariuszu optymistycznym założono również rozwój gałęzi przemysłu opierających się na znacznym ich wkładzie w produkty nowoczesnej myśli technicznej
i technologicznej. Rozwój przemysłu w oparciu o regionalne uczelnie wyższe powinien pozwolić na podniesienie konkurencyjności gospodarki województwa w stosunku
do innych województw w kraju i regionów w Europie.

            Scenariusz ten zakłada również stworzenie ok. 70 tys. miejsc pracy na terenie województwa dla licznych roczników młodzieży wkraczających w okres aktywności zawodowej. Przyjęto w nim również założenie wzrostu areału przeciętnego gospodarstwa rolnego do poziomu 25 ha i zalesienie gruntów „wypadających” z produkcji rolnej przy rozwijającym się przemyśle drzewnym. W wyniku procesów zachodzących na obszarach wiejskich  w rolnictwie mogłoby pozostać zatrudnionych co najwyżej 20% zasobów ludzkich.

            W wariancie tym zakłada się również dopływ środków finansowych na inwestycje w ramach rozwoju regionalnego w proporcji - około 60% środki pomocowe i 40% środki własne województwa. Lokowanie tych środków w obszarach funkcjonalnych pozwoli stworzyć nowe miejsca pracy, a poprzez to zwiększy konkurencyjność w stosunku do innych obszarów spoza województwa.

            Scenariusz ostrzegawczo-zachowawczy uwzględnia niestabilność społeczno-gospodarczą krajów za wschodnią granicą, która będzie działać osłabiająco na wzajemne stosunki społeczno - ekonomiczne. Może to także znajdować swoje reperkusje w spadku wzajemnej wymiany handlowej między partnerami gospodarczymi z terenu województwa podlaskiego i z wymienionych wcześniej państw oraz znaleźć swoje odzwierciedlenie w spadku dochodów województwa podlaskiego i we wzroście bezrobocia.

            Na rozwój województwa według takiego scenariusza może również ujemnie oddziaływać brak działań umacniających samorządy terytorialne szczebla powiatowego i wojewódzkiego w tym brak zabezpieczenia środków finansowych na realizację zadań nałożonych na samorząd wojewódzki i na jednostki jemu podległe. Brak należytej wielkości środków finansowych na działalność samorządu wojewódzkiego może spowodować osłabienie jego funkcji jako gospodarza województwa.

            Osłabienie tempa rozwoju gospodarczego będzie znajdowało swoje odzwierciedlenie w spadku dynamiki przyrostu dochodów własnych samorządu terytorialnego. Rozwój gospodarczy województwa na poziomie 3,5%, jaki może wystąpić w tym scenariuszu, jest niewystarczający do odrobienia jego zapóźnień w stosunku do lepiej rozwiniętych województw. Takie tempo rozwoju może tylko pogłębić istniejące dysproporcje rozwojowe i powodować, że obszar wschodni Polski będzie traktowany jako teren cechujący się dużym ryzykiem inwestycyjnym ze względu na liczne konflikty powstające na tle sytuacji gospodarczej i dużych dysproporcji. W tym wariancie przewiduje się przystąpienia Polski do struktur Unii Europejskiej po 2006 roku.

            Destabilizująco może oddziaływać wzrost zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego budżetu państwa. Narastanie zadłużenia połączone z ujemnym bilansem w handlu zagranicznym może powodować osłabienie tempa rozwoju gospodarki.

            W wariancie tym zakłada się utrzymanie wysokiego zatrudnienia w rolnictwie i leśnictwie, oraz ukrytego bezrobocia na obszarach wiejskich. Może wystąpić także brak skutecznej polityki rolnej państwa, co będzie przekładało się na sytuację województwa podlaskiego. Może również przez dłuższy okres czasu utrzymywać się brak opłacalności produkcji rolnej. Mleczarnie działające na terenie województwa mogą utracić prawo do eksportu na rynki unijne swoich wyrobów w wyniku niespełnienia norm UE. Proces ten może również wystąpić w produkcji wyrobów wędliniarskich.

            W sferze społecznej może wystąpić obniżenie dostępności do świadczeń medycznych w wyniku wzrostu kosztów procedur medycznych, co będzie powodowało obniżenie zdrowotności społeczeństwa. Zjawiska gospodarcze będą pogłębiały proces ubożenia społeczeństwa, co będzie wywoływało wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju formy pomocy społecznej. Niskie dochody państwa będą powodować, że środki finansowe asygnowane na pomoc społeczną będą niewystarczające. Poważnym problemem będą również osoby w wieku podeszłym zamieszkałe we wsiach wyludniających się z osób młodych, do których trudno będzie dotrzeć z pomocą. Będzie również w tym scenariuszu odnotowywana duża emigracja zarobkowa osób młodych do państw Europy Zachodniej i USA. Trudna sytuacja gospodarcza znajdzie swoje reperkusje również we wzroście ilości osób korzystających z pomocy społecznej, we wzroście ilości przestępstw i zjawisk patologii społecznej. 

            W gospodarce województw dadzą o sobie znać zjawiska recesji w okresach przejściowych. Może nastąpić spadek liczba zatrudnionych w przemyśle bez powstania nowych miejsc pracy w sektorze usług. Niska opłacalność działalności gospodarczej i duże koszty pracy będą powodować rozwój gospodarki drugiego obiegu. Miejsca pracy, które będą powstawały, będą się charakteryzowały zapotrzebowaniem na nisko kwalifikowanych pracowników. Mogą być to miejsca pracy sezonowej, np. w budownictwie. Wystąpią tendencje spadkowe w gałęziach przemysłu dotychczas funkcjonujących w województwie tj. lekkiego, drzewnego.

            Niskie nakłady inwestycyjne sektora komunalnego spowodują pogorszenie się stanu środowiska naturalnego. Brak nowoczesnych technologii w zakresie zagospodarowania odpadów oczyszczania ścieków, nie rozwiązanie problemu gospodarki osadami z oczyszczalni będzie powodowało degradację środowiska przyrodniczego wokół skupisk ludności. Rozwój nowoczesnego rolnictwa wielkotowarowego, wykorzystującego duże chlewnie i obory do produkcji, będzie powodował zanieczyszczenie środowiska w wyniku niewłaściwego zagospodarowania gnojowicy. Niskie nakłady inwestycyjne dotkną również turystykę i agroturystykę, powodując spadek liczby turystów odwiedzających województwo.

            Dopełnieniem pogarszającej się sytuacji gospodarczej na terenie województwa może być stałe pogarszanie się stanu technicznego dróg przebiegających przez podlaskie. Nasilenie się transportu tranzytowego dużymi samochodami ciężarowymi będzie powodowało ujemne oddziaływania na środowisko naturalne. Pogorszenie się stanu technicznego dróg i wzrost ilości samochodów ciężarowych poruszających się po nich, spowoduje wzrost  ilości wypadków drogowych. Brak środków finansowych ograniczy również do minimum nakłady na budowę i modernizację dróg na terenie województwa. Kolej w tym scenariuszu będzie traciła znaczenie jako środek transportu. Na terenie województwa wystąpi problem zamykania linii kolejowych obsługujących ruch pasażerski.

            Scenariusz umiarkowany jest wypadkową scenariusza rozwoju optymistycznego i ostrzegawczo-zachowawczego. Scenariusz ten zakłada występowanie w gospodarce światowej sytuacji cechującej się okresami wzrostu i stagnacji. Okresy te będą występować przemiennie, a ich wypadkowa da w rezultacie stały trend wzrostu gospodarki światowej. W scenariuszu tym założono również umacnianie się gospodarki wolnorynkowej i demokracji jako wartości dominującej w stylu sprawowania władzy.

             

            W Strategii  sformułowano pięć celów strategicznych. Cele te są sobie równe pod względem wagi i znaczenia w opracowanej Strategii, są nimi:

I.                    Województwo podlaskie obszarem rozwoju nowoczesnej infrastruktury technicznej, otwartym i dostępnym dla otoczenia.

 

II.                  Województwo podlaskie obszarem rozwoju gospodarczego, unowocześniania rolnictwa w dostosowaniu do specyfiki przestrzeni produkcyjnej, tworzącym sprzyjające warunki dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.

 

 

III.                Województwo podlaskie obszarem rozwoju regionalnej infrastruktury społecznej stosownie do potrzeb i aspiracji mieszkańców
z poszanowaniem odrębności narodowych, kulturowych i religijnych
oraz wzmacnianie funkcji ośrodków miejskich
o znaczeniu krajowym i regionalnym.

 

IV.                Województwo podlaskie obszarem racjonalnego wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego oraz wspierania rozwoju turystyki,
kultury fizycznej i sportu

 

 

V.                  Województwo podlaskie obszarem wykorzystującym położenie przygraniczne, wielokulturową tradycję oraz unikatowe walory przyrodnicze
do rozwoju współpracy międzynarodowej w tym przy- i transgranicznej.

 

Cele strategiczne zostały przełożone na priorytety i uszczegółowione w konkretnych zadaniach. Priorytetami są:

 

1. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej województwa,

 

Realizacja tego priorytetu odbywać się będzie poprzez budowę i modernizację infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej i infrastruktury technicznej.

 

Szczegółowe kierunki działań zmierzające do realizacji PRIORYTETU 1:

 

Rozwój systemu transportowego województwa

 

Budowa i modernizacja dróg krajowych i wojewódzkich zgodnie ze stosownymi programami, zapewniająca prawidłowe funkcjonowanie międzynarodowego, krajowego i regionalnego ruchu kołowego, a w szczególności:

drogi krajowej Nr S8 Warszawa – Białystok – Suwałki – Budzisko (Litwa)
w I europejskim korytarzu transportowym „Via Baltica” do parametrów dróg ekspresowych, docelowo z obwodnicami: Zambrowa, Wysokiego, Skindzierza, Nowej Chodorówki, Poświętnego, Krzywej, Suchowoli, Sztabina, Augustowa i Suwałk (dawne odcinki S18 i S19),

drogi krajowej Nr S19 (dawne S18) Białystok – Kuźnica do parametrów drogi ekspresowej, docelowo z obwodnicami Wasilkowa i Sokółki,

drogi krajowej Nr 61 Ostrołęka - Łomża – Augustów i drogi wojewódzkiej Ostrów Mazowiecka – Łomża, docelowo jako drogi krajowej i parametrów drogi ekspresowej z budową obwodnic: Łomży, Stawisk, Szczuczyna, Grajewa i Rajgrodu,

drogi krajowej Nr 65 Białystok – Bobrowniki (kontynuacja) z budową jej nowego połączenia z ciągiem ul. Gen. Wł. Andersa w Białymstoku,

odcinka drogi krajowej Nr S19 Białystok – Bielsk Podlaski – Siemiatycze, docelowo do parametrów drogi ekspresowej z obwodnicami: południowo – zachodnią m. Białegostoku, m. Bielska Podlaskiego, Siemiatycz, Bociek i Dziadkowic,

drogi krajowej Nr 66 Bielsk Podlaski – Połowce.

dróg wojewódzkich, stosownie do największych istniejących i prognozowanych natężeń ruchu i znaczenia w obsłudze obszarów rozwoju społeczno – gospodarczego.

Rozbudowa i modernizacja istniejących oraz budowa nowych miejsc obsługi podróżnych (MOP), stosownie do potrzeb ruchu turystycznego i towarowego przy drogach krajowych i wojewódzkich.

Modernizacja linii i urządzeń kolejowych w dostosowaniu do międzynarodowych i krajowych potrzeb przewozowych oraz wymogów ekonomiki, a w szczególności:

linii magistralnej Warszawa – Białystok – Kuźnica pod kątem dostosowania jej do prędkości pociągów 160 km/h,

linii Sokółka – Suwałki – Trakiszki (Litwa) pod kątem dostosowania jej do prędkości pociągów 160 km/h,

linii kolejowej Białystok – Bielsk Podlaski – Czeremcha,

linii kolejowej Białystok – Mońki – Grajewo,

dworca PKP w Białymstoku i granicznego przejścia kolejowego w Kuźnicy,

utworzenie terminali transportu kombinowanego w tym w szczególności w Białymstoku.

Tworzenie warunków do poprawy obsługi ludności województwa podlaskiego w zakresie komunikacji zbiorowej, w tym :

osiągnięcie w komunikacji autobusowej dostępności przystanków: 500 m w komunikacji miejskiej i do 2 km  w komunikacji pozamiejskiej,

komunalizacja mienia Państwowej Komunikacji Samochodowej na rzecz samorządu województwa,

dostosowanie urządzeń i środków transportowych do potrzeb ludzi niepełnosprawnych.

Tworzenie warunków terenowych, infrastrukturalnych i finansowych do realizacji: lotniska regionalnego w rejonie Białegostoku rozbudowy lotniska lokalnego k/Raczek w powiecie suwalskim ziemskim oraz modernizacji i budowy lotnisk sportowo – sanitarnych w Suwałkach i Łomży, jak również poprawa stanu lotniska sportowo – sanitarnego w Krywlanach.

Wspieranie sukcesywnej modernizacji i rozbudowy miejskich układów komunikacyjnych stosownie do potrzeb: transportowych, rozwoju inwestycji, aktywizacji gospodarczej i minimalizacji kolizji z innymi rodzajami ruchu, z priorytetem ulic o charakterze tranzytowym, w ciągach dróg krajowych i wojewódzkich.

Opracowanie koncepcji rozwoju białostockiego węzła komunikacyjnego, umożliwiającej w szczególności rezerwowanie korytarzy dla perspektywicznych i kierunkowych elementów drogowych i kolejowych oraz etapowanie ich realizacji.

 

1.2.      Rozwój systemów energetycznych

 

Dostarczenie energii w normatywnym standardzie jakościowym stosownie do potrzeb województwa w sposób ciągły poprzez:

zapewnienie dwustronnego zasilania na wysokim napięciu 400 kV głównego punktu zasilania 400/110 kV GPZ NAREW z sieci krajowej,

budowa nowych linii wysokiego napięcia WN 110 kV i stacji transformatorowo – rozdzielczych oraz modernizację istniejących,

zwiększenie możliwości wymiany międzynarodowej nadwyżek energii elektrycznej i bezpieczeństwa systemu krajowego nową dwutorową linią wysokiego napięcia - WN 400 kV EŁK – ALYTUS (Litwa) oraz linią WN 400kV - główny punkt zasilania 400/110 kV GPZ NAREW – Białoruś,

wspieranie budowy niekonwencjonalnych proekologicznych źródeł energii elektrycznej dla ochrony środowiska przyrodniczego, takich jak elektrownie wodne na kanałach, rzekach, czy też „fermy wiatrowe” w obszarach posiadających odpowiednie do tego warunki.

Rozwój systemu gazowniczego województwa poprzez:

wykorzystanie  już istniejących i projektowanych gazociągów tranzytowych wysokiego ciśnienia dla potrzeb zaopatrzenia w gaz obszarów województwa podlaskiego,

wspieranie rozwoju gazociągów magistralnych i stacji redukcyjno-pomiarowych pierwszego stopnia, z priorytetem obszarów chronionych i aktywnych gospodarczo.

Rozwój systemów ciepłowniczych, zwłaszcza miast, stosownych do potrzeb rozwoju zagospodarowania i standardów ochrony środowiska, wymagać będzie:

budowy nowych źródeł ciepła i modernizacji istniejących urządzeń technicznych, które ograniczą  emisję zanieczyszczeń,

rozbudowy sieci przesyłowych i urządzeń ciepłowniczych w oparciu o najnowsze technologie i rozwiązania techniczne.

 

1.3.      Rozwój systemu telekomunikacyjnego ukierunkowany będzie na:

 

Wyrównanie stanu technicznego urządzeń w poszczególnych obszarach województwa.

Rozbudowę sieci wewnątrzwojewódzkich stosowną do potrzeb.

Uruchomienie oddzielnych „pierścieni” linii światłowodowych dla potrzeb MŚP w miastach powiatowych.

Rozwój łączności w systemach telefonii komórkowej.

 

Rozwój systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych

 

Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę ukierunkowanego na objęcie scentralizowanymi systemami wszystkich mieszkańców jednostek osadniczych o zwartej przestrzennie zabudowie, wymagać będzie:

współpracy samorządów w zakresie modernizacji istniejących i budowy nowych ujęć wody i stacji uzdatniania,

wspomagania rozbudowy sieci wodociągowej w miastach i wsiach.

Rozwój systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków, ukierunkowany w szczególności na zapewnienie współczesnych standardów cywilizacyjnych zamieszkiwania oraz eliminację zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, wymagać będzie wspierania :

budowy oczyszczalni ścieków w miastach, wiejskich ośrodkach gminnych i wsiach nie posiadających takich urządzeń,

modernizacji istniejących oczyszczalni pod kątem zwiększenia ich sprawności, zwłaszcza w redukcji związków biogennych,

budowy sieci kanalizacji sanitarnej zwłaszcza w miejscowościach położonych na obszarach ochrony prawnej i obszarach rozwoju gospodarczego.

Rozwój systemów usuwania i utylizacji odpadów stałych ukierunkowany na ochronę środowiska i gospodarcze wykorzystanie części odpadów wymagać będzie wspomagania:

modernizacji istniejących i budowy nowych wysypisk dla potrzeb miast i gmin, w szczególności na obszarach chronionych i rekreacyjnych,

powszechnej selektywnej zbiórki odpadów,

rozwiązania problemu unieszkodliwiania odpadów medycznych, utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego i likwidacji zagrożeń z istniejących składów odpadów niebezpiecznych.

 

2.         Wzmocnienie bazy ekonomicznej województwa

 

Realizacja tego priorytetu odbywać się będzie poprzez wspieranie restrukturyzacji rolnictwa i przetwórstwa, rozwoju sektora turystycznego oraz tworzenie warunków dla przedsiębiorczości i innowacji.

 

Szczegółowe kierunki działań zmierzające do realizacji PRIORYTETU 2:

 

Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich

 

Tworzenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych do poprawy jakości i struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez:

scalanie i wymianę gruntów,

wspieranie pozyskiwania gruntów rolnych skarbu państwa przez sektor prywatny,

modernizację infrastrukrury technicznej,

modernizację dróg rolniczych,

racjonalną regulację stosunków wodnych,

rekultywację,

rozwój szkolnictwa i opieki zdrowotnej na wsi,

ochronę przed degradacją sanitarną.

Wspieranie specjalizacji i intensyfikacji produkcji rolniczej, dostosowanej do potrzeb rynku żywnościowego, przetwórstwa rolno-spożywczego i eksportu. Dotyczyć to będzie w szczególności tworzenia grup producenckich oraz modernizacji i rozwoju bazy przetwórstwa w sąsiedztwie rynków surowcowych (przede wszystkim przetwórstwo ziemniaków, warzyw i owoców, mleczarstwo i branża mięsna) z priorytetem obszarów o ukształtowanym trwale zapleczu surowcowym oraz wysokim poziomie technologicznym i organizacyjnym przetwórstwa.

Stymulowanie rozwoju otoczenia rolnictwa i wzrostu zatrudnienia pozarolniczego na wsi w zakresie:

organizacji zbytu i zaopatrzenia produkcji rolniczej (np. giełdy rolno-towarowe),

obsługi finansowej, weterynaryjnej oraz oświaty i doradztwa rolniczego,

usług oraz obsługi turystyki, w tym: agroturystyki i budownictwa letniskowego.

Wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków cywilizacyjnych życia i pracy ludności rolniczej.

 

Rozwój turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego

 

Koncentracja działań wspierających, w tym z udziałem środków pomocowych zewnętrznych, na kompleksowym zagospodarowaniu turystycznym jednostek osadniczych, obszarów i obiektów o najwyższych w województwie walorach przyrodniczych i kulturowych (np. Białowieża, Kanał Augustowski, Tykocin, Wigry, Drohiczyn, Rajgród, Ciechanowiec, Supraśl).

Tworzenie warunków lokalizacyjnych oraz preferencji finansowych, organizacyjnych i prawnych sprzyjających pozyskiwaniu inwestorów do modernizacji i realizacji bazy turystycznej w najatrakcyjniejszych do tego celu obszarach.

Wspieranie rozwoju agroturystyki.

Zorganizowanie regionalnego systemu informacji i promocji turystycznej oraz jego włączenie w system krajowy i międzynarodowy.

Wspomaganie wzrostu atrakcyjności i rozwoju bazy materialnej uzdrowisk w Augustowie i Supraślu.

Tworzenie warunków do uzyskania wysokiej marki produktów turystycznych.

Utworzenie nowego systemu zarządzania i promocji turystyki na bazie Regionalnej Organizacji Turystycznej i Lokalnych Organizacji Turystycznych.

Opracowanie długofalowego programu rozwoju różnych form turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego w województwie podlaskim, w tym także przygotowania kadr do ich obsługi.

 

Rozwój produkcji i usług

 

Restrukturyzacja majątku produkcyjno-usługowego skarbu państwa i komunalnego, w szczególności zagrożonego degradacją i nieefektywnie użytkowanego, z uwzględnieniem interesów społeczno-gospodarczych województwa.

Tworzenie korzystnych i konkurencyjnych warunków infrastrukturalnych, finansowych i organizacyjnych sprzyjających w szczególności :

pozyskiwaniu krajowych i zagranicznych inwestorów przedsięwzięć produkcyjno-usługowych o wysokim poziomie technologii i organizacji produkcji, zwłaszcza wymagających dobrej jakości sanitarnej środowiska, zaplecza naukowo-badawczego i kadr wykwalifikowanych,

powstawaniu ośrodków generowania innowacji technicznych, technologicznych i organizacyjnych – „parków przemysłowych” i „nisz innowacyjnych” na wyodrębnionych, przygotowanych infrastrukturalnie obszarach, zwłaszcza w aglomeracji białostockiej, jak też w Suwałkach i Łomży,

rozwojowi otoczenia gospodarki i biznesu w zakresie obsługi finansowej, prawnej, projektowej, logistycznej, marketingowej itp.

Wspieranie rozwoju wymiany handlowej i kooperacji produkcyjnej z zagranicą – zwłaszcza z Litwą, Białorusią i Rosją i krajami Unii Europejskiej.

Tworzenie warunków do modernizacji i budowy zakładów przetwórczych, powiązanych z lokalną bazą surowcową, ze wsparciem środkami zewnętrznymi. Dotyczyć to będzie w szczególności przemysłów o utrwalonych tradycjach produkcyjnych i eksportowych oraz stabilnej bazie surowcowej, takich jak: mleczarski, mięsny, cukrowniczy, piwowarski, owocowo-warzywny, tytoniowy, spirytusowy, młynarski, cukierniczy, drzewny, meblarski, materiałów budowlanych, przemysł lekki itp.

Wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw poprzez: tworzenie funduszy poręczeń, dotacji, capital-venture, inkubatorów przedsiębiorczości itp.

Wspieranie procesów integracyjnych podmiotów gospodarczych dla sprostania konkurencji krajowej i zagranicznej.

Inspirowanie działań na rzecz podnoszenia jakości produkcji oraz rozwoju marketingu krajowego i zagranicznego, w tym centrów targowo-wystawienniczych.

Rozwój zaplecza naukowo-badawczego i zacieśnienie współpracy między uczelniami i jednostkami naukowo-badawczymi a podmiotami gospodarczymi dla kreowania postępu technologicznego i organizacyjnego, poprzez tworzenie parków technologicznych i przemysłowych.

Storzenie systemu monitoringu gospodarczego, w zakresie ofert i potrzeb administracji samorządowej oraz podmiotów

 

Rozwój technologii informacyjnych

 

Do poprawy skuteczności i sprawności funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki przyczyni się wykorzystanie technologii informacyjnych. Na technologie informacyjne składają się technologie zbierania, przesyłania, gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji przy pomocy nowoczesnych środków technicznych. Konieczne w tej mierze działania to: rozbudowa nowoczesnej infrastruktury informacyjnej o znaczeniu ponadinstytucjonalnym, tworzenie i wspieranie działalności centrów informacji, szkolenie i transfer technologii w zakresie technologii informacyjnych, zwłaszcza dla wspierania szerokiego wykorzystania tych technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach, szczególnie na obszarach wiejskich.

Wsparcie innowacyjnych projektów MŚP, mających na celu wykorzystanie środków technologii informacyjnych.

Tworzenie społeczeństwa informacyjnego poprzez szerokie wykorzystywanie technik informacyjnych w procesie kształcenia i edukacji, zarządzaniu przedsiębiorstwami, usługach, w tym rozwoju usług elektronicznych i handlu elektronicznego, itp.

Upowszechnianie wiedzy o korzyściach wynikających z innowacyjnego zastosowania środków technologii informacyjnych w produktach, procesach i usługach, poprzez organizowanie wystaw, targów, sympozjów i konferencji, promowanie wojewódzkiej myśli naukowo-technicznej.

 

3.         Rozwój instytucji i urządzeń infrastruktury społecznej
o zasięgu i znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym w dziedzinie zdrowia,
 opieki społecznej  i kultury oraz podwyższenia w ten sposób rangi i pozycji ośrodków regionalnych województwa i jego integracji wewnętrznej.

Priorytet ten dotyczy w bezpośredni sposób warunków życia i rozwoju mieszkańców regionu. Określa ona m. in. ważkie zagadnienia bytowe, ochrony zdrowia i opieki społecznej.

 

Szczegółowe kierunki działań zmierzające do realizacji PRIORYTETU 3:

 

Poprawa warunków zamieszkiwania ludności

 

Poprawa stanu technicznego i standardu cywilizacyjnego zabudowy, w tym rewaloryzacja zabudowy zabytkowej zdegradowanej i zdekapitalizowanej.

Tworzenie warunków terenowych i infrastrukturalnych do zaspokojenia perspektywicznych potrzeb mieszkaniowych na poziomie 400 mieszkań na 1000 mieszkańców – co wymagać będzie znacznego zwiększenia ilości oddawanych do użytku mieszkań.

Rozwój budownictwa komunalnego i socjalnego we wszystkich formułach budownictwa – w tym lokatorskiego, czynszowego

Tworzenie udogodnień i likwidacja barier urbanistycznych dla osób niepełnosprawnych.

Zapewnienie mieszkańcom dobrego dostępu do infrastruktury społecznej, wysokiego standardu usług oraz warunków do rozwoju lokalnych więzi społecznych.

 

Rozwój rodziny i wychowania młodego pokolenia

 

Tworzenie warunków do wzmacniania pozycji rodziny, szczególnie w jej funkcjach  wychowawczych, zapobiegających wszelkim patologiom społecznym.

Dążenie do ochrony rodziny i każdego życia od jego poczęcia do naturalnej śmierci.

Wspieranie działań w zakresie polityki prorodzinnej z wykorzystaniem doświadczeń i tradycji rodzinnych.

Wspieranie działań na rzecz pomocy adopcji dzieci, tworzenia rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka

Wspieranie społecznych przedsięwzięć na rzecz wychowania moralno-obyczajowego i patriotycznego młodego pokolenia.

Wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych, zajmujących się w szczególności szeroko pojętą pomocą dzieciom, młodzieży i rodzinie.

 

 

Rozwój lecznictwa i opieki socjalnej

 

Kontynuowanie realizacji reformy systemu opieki zdrowotnej.

Restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej poprzez racjonalizację wykorzystania i modernizację istniejącej bazy zakładów opieki zdrowotnej, w tym zakończenie rozbudowy i modernizacji Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Białymstoku.

Rozwój nowych form opieki zdrowotnej m.in. tworzenie oddziałów szpitalnych w ramach wdrażanego  programu zintegrowanego ratownictwa medycznego; rozwój opieki długoterminowej oraz rozwój podstawowej opieki zdrowotnej.

Realizacja programu ochrony zdrowia psychicznego m.in. poprzez zróżnicowanie form opieki nad chorymi psychicznie.

Rozwój profilaktyki i promocji zdrowia w oparciu o założenia Narodowego Programu Zdrowia.

Zapewnienie stosownej do potrzeb ilości miejsc w placówkach stacjonarnej opieki socjalnej dzieciom, ludziom starszym, osobom niepełnosprawnym oraz osobom uzależnionym.

Utrzymanie i rozwój instytucji zajmujących się działalnością socjalną, doradczą, opieką społeczną oraz problemami uzależnień i patologii społecznych.

 

Rozwój kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego

 

Utrzymanie, podnoszenie poziomu i upowszechnianie działalności placówek i instytucji kultury (teatrów, filharmonii, kin, ośrodków kultury, bibliotek, muzeów, galerii, sal wystawowych, stowarzyszeń twórczych itp.).

Podwyższenie standardów bazy materialnej placówek kultury i rozrywki oraz jej modernizacja i rozbudowa stosowna do potrzeb, w tym utworzenie w Białymstoku Centrum Kultury i Rozrywki, nowej siedziby Książnicy Podlaskiej oraz instytucji służących rozwojowi kultur mniejszości narodowych.

Tworzenie warunków do powstawania nowych placówek kultury, szczególnie w siedzibach powiatów, z wykorzystaniem w pierwszej kolejności obiektów zabytkowych przydatnych do tej funkcji.

Utrzymanie i organizacja nowych imprez kulturalnych o zasięgu krajowym i regionalnym oraz rozszerzenie zasięgu ich oddziaływania.

Dalszy rozwój działalności kulturotwórczej w środkach masowego przekazu – radiu, telewizji, prasie, w tym rozbudowa bazy Białostockiego Ośrodka Telewizji.

Inspirowanie i wspieranie rozwoju kultury ludowej i amatorskiej, w tym folkloru i rękodzieła ludowego, twórczości profesjonalnej oraz amatorskiego ruchu artystycznego z uwzględnieniem specyficznego w województwie podlaskim zróżnicowania etnicznego, narodowościowego i religijnego oraz ich promocji w kraju i za granicą.

Wspieranie działań zmierzających do rozwoju czytelnictwa i ochrony książki.

Prowadzenie wielostronnej edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży.

Ochrona i utrzymanie dobrego stanu technicznego i form historycznych obiektów zabytkowych i obiektów o wartościach zabytkowych oraz stanowisk archeologicznych, w tym remont Pałacu Branickich.

Zachowanie tożsamości krajobrazu kulturowego i utrzymanie ciągłości rozwoju przestrzennego historycznych zespołów osadniczych.

Udostępnianie i racjonalne wykorzystanie do nowych funkcji, zwłaszcza do potrzeb turystyki i działalności kulturalnej, obiektów zabytkowych i obiektów o wartościach zabytkowych, znaczących dla historii i kultury regionu.

Twórcze kontynuowanie lokalnych tradycji budowlanych oraz nawiązywanie do wartościowych historycznych sposobów aranżacji przestrzeni publicznych i form zabudowy.

Wspieranie regionalnego ruchu społeczno-kulturalnego.

 

Rozwój sportu i rekreacji

 

Utrzymanie, rozbudowa istniejących i budowa nowych obiektów sportowych, w tym w samorządach oraz organizacjach sportowych i uczelnianych.

Rozwój i modernizacja podstawowej bazy sportowej, budowa sal gimnastycznych, basenów ogólnodostępnych, boisk sportowych.

Wspieranie realizacji strategicznych obiektów sportowych na terenie województwa podlaskiego, takich jak wielofunkcyjne hale sportowo- widowiskowe, ośrodki szkoleniowo - sportowe.

Inicjowanie powstawania nowych oraz rozwój działalności klubów i stowarzyszeń sportowych.

Wspieranie zagospodarowania obszarów rekreacyjno-sportowych w miastach i strefach podmiejskich z priorytetem potrzeb największych miast województwa.

Tworzenie warunków do rozwoju ogrodów działkowych i wypoczynku letniskowego.

Organizowanie imprez sportowo-rekreacyjnych o zasięgu regionalnym, krajowym i międzynarodowym.

Utrzymanie rezerw terenowych pod realizację nowych obiektów i urządzeń sportowych oraz ochrona ich przed przeznaczeniem na inne cele.

Promowanie  i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu masowego, szkolnego i wyczynowego.

 

4.         Zrównoważone gospodarowanie przestrzenią województwa z zachowaniem ważnych w skali krajowej i europejskiej walorów przyrodniczych i kulturowych,
a także z ich racjonalnym wykorzystaniem dla przyspieszonego rozwoju.

 

Województwo podlaskie dysponuje wybitnymi walorami przyrodniczymi. Obszar ten odgrywa ważną rolę ekologiczną w skali kraju, jak i w całej Europie. Wybitne przymioty środowiska naturalnego nakładają obowiązek zachowania tych dóbr dla przyszłych pokoleń. Poniższe kierunki określają najważniejsze elementy związane z ochroną ziemi, powietrza i wody w regionie, wskazując również na ścisłe powiązania z ekosystemami znajdującymi się w szczególności za wschodnią granicą naszego kraju.

 

Szczegółowe kierunki działań zmierzające do realizacji PRIORYTETU 4:

 

 

Ochrona i kształtowanie środowiska

 

Tworzenie warunków prawnych do zachowania ciągłości przestrzennej i prawidłowego funkcjonowania podstawowych elementów środowiska przyrodniczego poprzez:

podniesienie statusu ochronnego Puszczy Białowieskiej, części Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, Obszarów Chronionego Krajobrazu – Doliny Bugu oraz równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi,

objęcie ochroną transgranicznych elementów systemu przyrodniczego województwa, tj. Suwalsko-Wisztynieckiego i Augustowsko-Druskiennickiego,

objęcie ochroną prawną Niecki Michałowsko-Gródeckiej oraz niektórych dolin rzecznych istotnych dla funkcjonowania systemu ekologicznego województwa,

uwzględnianie zasad ochrony prawnej w planach zagospodarowania przestrzennego miast i gmin.

Wzbogacenie systemu przyrodniczego województwa w szczególności poprzez:

zalesiania gruntów marginalnych dla produkcji rolniczej zgodnie ze stosownymi programami dla zwiększenia stopnia lesistości województwa,

sukcesywne zwiększania ilości zieleni przeciwerozyjnej na terenach rolniczych,

modernizację i budowę zbiorników wodnych wg programu rozwoju małej retencji i racjonalnego ich wykorzystania.

Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych w szczególności poprzez:

objęcie ochroną prawną głównych zbiorników wód podziemnych pradolin rzek: Supraśli (GZW-218), Biebrzy (GZW-217) oraz Sandru Kurpie (GZW-216) - ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego,

aktualizację porozumień międzynarodowych dotyczących gospodarki wodnej w zlewniach transgranicznych (głównie rzek Narwi, Bugu i Świsłoczy),

wspieranie rozwoju systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz innych działań zapobiegających zanieczyszczeniom i degradacji wód z priorytetem ochrony obszarów zasobowych ujęć komunalnych oraz wód w obszarach cennych przyrodniczo i rekreacyjnych.

Ochrona powierzchni ziemi i powietrza oraz wykorzystanie surowców mineralnych w szczególności poprzez:

ochronę wartościowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed nieuzasadnionym przeznaczeniem na cele nierolnicze w planach zagospodarowania przestrzennego i ekologizację technologii produkcji rolniczej z priorytetem obszarów chronionych,

racjonalną eksploatację złóż surowców mineralnych i rekultywację wyrobisk oraz zachowanie w dotychczasowym użytkowaniu rejonów perspektywicznej ich eksploatacji,

wspieranie zwiększania udziału proekologicznych nośników energetycznych w źródłach ciepła oraz wprowadzania na szerszą skalę technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń i zmniejszenie strat ciepła w budownictwie,

rozwój stałego monitoringu urządzeń i obiektów zagrażających środowisku i przygotowanie środków zapobiegających zagrożeniom,

wspieranie rozwoju nowoczesnego systemu przetwarzania i utylizacji odpadów stałych z priorytetem w obszarach chronionych.

Ochrona ludzi i środowiska przed hałasem, wibracjami i elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym poprzez:

stosowne rozwiązania planistyczne i projektowe głównych urządzeń komunikacyjnych, energetycznych i telekomunikacyjnych województwa,

zastosowanie urządzeń technicznych eliminujących i ograniczających uciążliwości.

Ochrona przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska w szczególności poprzez :

system monitoringu obiektów i urządzeń mogących spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska,

planowanie i przygotowywanie środków przeciwdziałania tym zagrożeniom.

Sporządzanie opracowań studialnych zagospodarowania przestrzennego dla wyodrębniających się obszarów województwa takich jak np.:

metropolitalny m. Białegostoku,

obszar funkcjonalny Puszczy Białowieskiej

„Przyrodnicza Perła Polski Biebrza – Wigry”

turystyczny doliny rz. Bugu,

turystyczny doliny górnej Narwi,

szczególnej aktywności lub recesji gospodarczej.

 

5. Rozwój międzynarodowych kontaktów regionalnych i wymiany, w tym współpracy przygranicznej i transgranicznej województwa z regionami Białorusi i Litwy oraz międzynarodowa promocja regionu.

 

Korzyści wynikające z dobrosąsiedzkiej współpracy regionów przygranicznych Białorusi, Litwy i Rosji są ważnym czynnikiem rozwoju naszego województwa. Mając na uwadze przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wielokierunkowa współpraca interregionalna, uwzględniająca priorytety współpracy zagranicznej naszego województwa, nabiera szczególnego znaczenia. Biorąc pod uwagę rolę w umacnianiu współpracy z innymi regionami Europy, można oczekiwać zacieśnienia więzów kooperacyjnych, transferu technologii i pomocy w tworzeniu nowoczesnego zaplecza naukowo-badawczego, wdrażającego innowacyjne technologie. W dziedzinie współpracy transgranicznej należy szczególnie wspierać Euroregion „Niemen”.

 

Szczegółowe kierunki działań zmierzające do realizacji PRIORYTETU 5:

 

5.1.      Wspieranie rozwoju wymiany handlowej i kooperacji produkcyjnej z zagranicą – zwłaszcza z Litwą, Białorusią i krajami Unii Europejskiej.

5.2.      Rozwój funkcji targowych i kongresowych o zasięgu międzyregionalnym i międzynarodowym oraz udział województwa w targach i wystawach.

5.3.      Promocja województwa poprzez wykreowanie specyficznego dla regionu produktu turystycznego.

5.4.      Rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie ochrony transgranicznych walorów środowiska przyrodniczego.

5.5. Rozszerzenie kontaktów kulturalnych o zasięgu międzynarodowym i międzyregionalnym.

5.6.      Rozwój współpracy z Polonią.

 

6. Rozwój ogólnodostępnego systemu edukacji w tym ustawicznego kształcenia kadr, dostosowanego do potrzeb regionu.

 

Dokonujący się postęp w zakresie i metodach na wszystkich poziomach kształcenia, a także rosnące wymogi stawiane pracownikom, wymagają działań, dzięki którym mieszkańcy regionu będą mogli zdobyć nowe umiejętności i dostosować się do wymogów dynamicznie zmieniającego się na rynku pracy. Dotyczy to również szkolnictwa i placówek badawczych. Ważną rolę w tej mierze odgrywa umiejętne zarządzanie kapitałem ludzkim.

 

Szczegółowe kierunki działań zmierzające do realizacji PRIORYTETU 6:

 

6.1.      Rozwój szkolnictwa średniego, wyższego oraz  kształcenia ustawicznego

 

Zwiększenie dostępności do studiów wyższych poprzez rozwój wyższego szkolnictwa zawodowego i tworzenie zamiejscowych wydziałów istniejących szkół wyższych.

Tworzenie warunków do perspektywicznej rozbudowy bazy materialnej wyższych uczelni.

Rozwój kadr dydaktycznych oraz  unowocześnianie wyposażenia dydaktycznego.

Wspieranie rozwoju kształcenia na poziomie średnim do wskaźnika 85 % roczników gimnazjów oraz podwyższenie jego poziomu i przystosowanie do potrzeb rynku pracy, a także poprawa jakości bazy materialnej.

Wspieranie rozwoju systemu oświaty niepublicznej i form kształcenia ustawicznego ludności wiejskiej.

Dostosowywanie profili kształcenia w wyższych szkołach zawodowych do potrzeb rynku pracy.

 

Edukacja osób zagrożonych bezrobociem i pozostających bez pracy

 

6.2.1.   Edukacja mająca na celu zwiększenie szans zatrudnienia osób pozostających bez pracy.

Kształcenie osób zagrożonych bezrobociem (w szczególności na terenach wiejskich) w celu  przygotowania ich do tworzenia i rozwijania własnej małej przedsiębiorczości.

Celem zespołu opracowującego strategię gminy Krypno było utrzymanie się w konwencji dokumentów, które omówiono w tej części opracowania.